هوش مصنوعی آی بی ام ؛ نمود پیشرفت شگرف در فناوری

آی بی ام (IBM) نشانه اختصاری شرکت بین‌المللی ماشین‌های کسب‌وکار (International Business Machines Corporation) است. این شرکت امریکایی چندملیتی مستقر در نیویورک که با نام «آبی بزرگ» (Big Blue) هم از آن یاد می‌شود، با بیش از یک قرن سابقه فعالیت در حوزه فناوری، دوازده آزمایشگاه‌ پژوهشی در سراسر دنیا (ازجمله هند، چین، ژاپن، برزیل، ایرلند و استرالیا) دارد و علاوه بر تولید و فروش نرم‌افزار و سخت‌افزار، خدماتی مانند زیرساخت، میزبانی وب، فناوری نانو و بزرگ‌‌رایانه را نیز ارائه می‌دهد. دست یافتن به پنج جایزه نوبل، شش جایزه تورینگ، پنج نشان ملی علوم و ده مدال ملی فناوری و نوآوری از مهم‌ترین موفقیت‌های متخصصان آی بی ام تا سال ۲۰۲۲ است. هوش مصنوعی آی بی ام در طراحی محصولات عالی عمل کرده است. در این مقاله به بخشی از دستاوردهای مهم آی بی ام در زمینه هوش مصنوعی اشاره می‌کنیم.

دانلود فایل PDF و مشاهده عناوین ماهنامه ” اقتصاد دیجیتال” شماره ۱۷، بهمن‌ماه۱۴۰۰

هوش مصنوعی در مناظره‌گر آی بی ام

شرکت آی بی ام با طراحی و ساخت مناظره‌گر (Debater) مبتنی بر هوش مصنوعی گام بلندی در جهت گسترش فناوری برداشته است. تا پیش از این طرح هوش مصنو‌‌‌‌‌‌‌عی آی بی ام، تعداد قابل توجهی از قابلیت‌های انسانی، مانند خواندن، نوشتن، دیدن، لمس کردن،‌ درک مطلب، بازی و آفرینشگری توسط هوش مصنوعی نیز قابل اجرا شده بود؛ اما با وجود این پیشرفت‌های ستودنی، این امر که هوش مصنو‌‌‌‌‌عی بتواند در مناظره‌ رسمی با انسان عملکرد قابل‌ قبولی از خود نشان دهد برای نخستین بار با مناظره‌گر آی بی ام عملی شد.

مناظره‌گر آی بی ام به یاری هوش مصنوعی قادر است با استدلال منطقی درباره‌ مسائل بغرنج و پیچیده با انسان مناظره کند و حتی برای هوشمندترین انسان‌ها حریفی سرسخت و قَدَر در مناظره باشد.

در آزمایش‌هایی که روی مناظره‌گر آی بی ام صورت گرفته، تنها یک ربعِ ساعت به هوش مصنوعی زمان داده‌اند که مسائل مورد نظر در گفتگو را برای اینکه وارد بحث و تبادل نظر شود، بررسی کند. هوش مصنوعی مناظره‌گر آی بی ام نیز هر دفعه توانسته است بیانیه اولیه و استدلال لایه به لایه برای مناظره را ایجاد کند. هرچند در نمونه‌هایی از آزمایش هوش مصنوعی در مقابله با هوش انسانی، انسان‌ها مناظره‌گر آی بی ام را مغلوب کردند، ولی مناظره‌گر آی بی ام هم دست‌کم در یکی از آزمایش‌ها موفق به تغییر دادن موضع نُه انسان شرکت‌کننده در مناظره شد.

آی بی ام با ساختِ مناظره‌گر خود گامی بلند در جهت توسعه فناوری هوش مصنوعی در زمینه استدلال و به‌کارگیری منطق و تکنیک‌های گفتگوی عقلانی با هدف اقناع و تغییر نظر مخاطب انسانی برداشته است. در واقع هدف از ساخت مناظره‌گر هوش مصنو‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌عی آ‌‌‌‌‌‌‌‌ی بی ام این نیست که هوش مصنوعی جانشین انسان شود؛ بلکه قصد این مناظره‌گر پشتیبانی از انسان برای رسیدن به استدلال‌های درست‌تر و منطق استوارتر است؛ زیرا در جهان امروز تولید انبوه اخبار جعلی باعث چندقطبی شدن و تشویش و سردرگمیِ افکار عمومی و به‌تبع آن ایجاد استدلال‌های سست شده است. در این شرایط، مناظره‌گر هو‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ش مصنوعی آی بی ا‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌م می‌تواند در نقش یک حامی تفکری، در ایجاد و پردازش استدلالات منطقی پیچیده به کمک انسان بیاید.

جهت مشاهده و دانلود ماهنامه ” اقتصاد دیجیتال” اینجا کلیک نمایید.

هوش مصنوعی در واتسون، ابررایانه آی بی ام

ابررایانه واتسون (Watson) یکی از محصولات مهم مبتنی بر هوش مصنوعی در آی بی ام است که نام آن برگرفته از نام نخستین مدیرعامل شرکت آی بی ام، توماس واتسون، است. آی بی ام، واتسون را با هزینه میلیارد دلاری به منظور ارتقای سطح پردازشی در رایانه‌های مبتنی بر هوش مصنوعی، پس از صرف زمانی برای طراحی و تولید، در سال ۲۰۱۴ عرضه کرده است. واتسونِ آی بی ام، از سیستم عامل سوزه لینوکس انترپرایز سرور و نرم‌افزارهای متعددی مانند آپاچی یو‌آی‌اِم‌ای (Apache UIMA) بهره می‌برد و با استفاده از هوش مصنوعی قابلیت مطالعه محتوا، گردآوری و بهره‌گیری از کلان‌داده‌ها، پردازش موازی پرشتاب و بازگو کردن داده‌ها را به دست آورده است.

قدرت تحلیل اطلاعات و درک زبان علم در واتسونِ آی بی ام به اندازه‌ای است که توانست در یک مسابقه اطلاعات عمومی که برای مقایسه میان هوش مصنوعی و هوش انسانی با طرح سؤالات صوتی و روش پاسخگویی شفاهی برگزار شد، بر انسان‌ها غلبه پیدا کند و پیروز شود. نظر به این توانایی‌های ارزشمند، و از آنجا که واتسون منبعی عظیم از اطلاعات با قابلیت افزایش مداوم و پردازش پرشتاب مبتنی بر هوش مصنوعی است، آی بی ام، برای شتاب بخشیدن به کارهای پژوهشی و حل معضلات و مسائل دنیای امروزی، واتسون را در اختیار دانشمندان سراسر جهان قرار می‌دهد.

آی بی ام با صرف بیش از یک میلیارد دلار و به‌کارگیری بیش از دو هزار کارمند و متخصص در بخش واتسون، خدمات مختلفی به جامعه بشری کرده که بخش چشمگیری از آن مربوط به حوزه داروسازی است. به شکلی که در یک بازه زمانی مشخص بیش از پنج هزار دارو به یاری هو‌‌‌‌‌‌‌ش مصنوعی آی بی ام در واتسون به مرحله آماده‌سازی رسیده است. توانایی‌های شگفت و منحصر‌به‌فرد واتسونِ آی بی ام، امکان شتاب‌بخشی به امور تحقیقی و توسعه داروسازی را برای پژوهشگران حوزه دارو فراهم می‌آورد.

از واتسونِ آی بی ام، در حوزه‌هایی همچون فیزیک، نجوم، سازه، علوم رایانه، انرژی، اقتصاد، آموزش و بسیاری حوزه‌های دیگر می‌توان استفاده کرد و به گفته محققان آی بی ام، واتسون نه‌تنها فرایند انجام امور را با هوش مصنوعی تسریع می‌کند و بهبود می‌بخشد، بلکه می‌تواند ابعاد زندگی انسان‌ها را دستخوش دگرگونی‌های بنیادین کند.

تشخیص سرطان پستان

متخصصان آی بی ام، در گروه تحقیقات و تجزیه و تحلیل سلامتی، از هوش مصنو‌‌‌‌‌‌عی در حیطه پزشکی و تشخیص‌ بیماری‌ها هم استفاده می‌کنند. با وجود بدبینی‌هایی که نسبت به جایگزینی ربات‌های هوش مصنوعی با پزشکان واقعی وجود دارد، همگان معتقدند دست‌کم در مواردی مانند تشخیص بیماری به‌ویژه شناخت علائم در مراحل اولیه بیماری‌های مهلک و خطرناک مانند انواع سرطان ازجمله سرطان پستان، هوش مصنوعی می‌تواند بسیار مفید باشد.

سیستم مبتنی بر هو‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ش مصنوعی آ‌‌‌‌‌‌ی بی ام، بر اساس اینکه تأخیر در تشخیص بیماری سرطان پستان می‌تواند باعث اختلال در درمان و بروز مشکلات جدی در فرایند بهبودی بیمار شود، با استفاده از مدل جدید هوش مصنوعی، سعی در برطرف کردن این مشکل بیماران مبتلا به سرطان پستان دارد. موارد استفاده هوش مصنو‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌عی آ‌‌‌‌‌‌‌ی بی ام در مورد سرطان پستان، یاری رساندن به درک بهتر وضعیت بیمار،‌ علی‌الخصوص تعیین سطح و اندازه پیشرفت سرطان پستان است.

هوش مصنو‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌عی آ‌‌‌‌‌ی بی ام قادر به تجزیه و تحلیل اطلاعاتی در مورد طیفی وسیع از نشانه‌های گوناگون بیماری است تا از آن اطلاعات برای شناسایی نشانه‌های وجود سرطان پستان بهره ببرد و در صورت وجود داشتن علائم، سطح پیشرفت سرطان پستان را تشخیص دهد.

طبق اظهارات اعضای گروه تحقیقات و تجزیه و تحلیل سلامتی آی بی ام، هرچند کار ایشان در تشخیص بیماری با هوش مصنوعی جنبه تحقیقاتی دارد و فعلاً برای گسترش این هوش مصنوعی به عنوان یک محصول تجاری برنامه‌ای مدون طراحی نشده است، هدف آی بی ام، ایجاد زمینه برای تشخیص دقیق‌تر پزشکان در جهت رسیدن به راه‌حل‌های کارگشاتر درمانی و ارائه اطلاعات مفید بیشتر در مورد پیشرفت بیماری‌های خطرناک چون سرطان پستان است.

تشخیص آب سیاه

یکی از دستاوردهای سودمند هو‌‌‌‌‌‌ش مصنوعی آی بی ام، طراحی سیستمی برای تشخیص زودهنگام بیماری گلوکوم (Glaucoma) یا آب سیاه است. تشخیص سریع آب سیاه از این جهت اهمیت دارد که این بیماری در صورت تأخیر در شناسایی آن، موجب نابینایی دائمی در بیماران مبتلا به اختلالات چشمی خواهد شد.

با تشخیص زودهنگام آب سیاه توسط هو‌‌‌‌‌‌‌‌ش مصنوعی آی بی ا‌‌‌‌‌‌‌‌م، از نابینایی کامل یا نیمه‌بینایی جلوگیری می‌شود؛ زیرا گاهی افراد مبتلا به آب سیاه بدون تشخیص داده شدنِ بیماری‌شان تا چهل درصد بینایی خود را از دست می‌دهند.

پژوهشگران آی بی ام و دانشگاه نیویورک، در گام نخست برای تشخیص الگوهای مشخص آب سیاه در داده‌های مربوط ‌به تصاویر روی شبکیه‌ چشم از روش غیرتهاجمی هوش مصنوعی استفاده کردند و حاصل بررسی‌های خود را در مقاله‌ای علمی پژوهشی ارائه نمودند. در این تحقیقات هو‌‌‌‌‌‌‌‌‌ش مصنوعی آی بی ام، بر اساس رابطه بیولوژیکی میان بینایی و ساختار شبکیه، وضعیت بینایی از طریق ساختار چشم بررسی شده است.

از آنجا که در آزمایش‌های مرسوم برای تشخیص آب سیاه، تشخیص بیماری بر اساس اظهارات شخص بیمار شکل می‌گیرد، عواملی مانند هوشیاری و وقت آزمایش در ساعات شبانه‌روز تأثیر قابل ملاحظه‌ای بر کیفیت و دقت تشخیص آب سیاه دارد و احتمال خطا در آزمایش آب سیاه افزایش پیدا می‌کند؛ اما تشخیص آب سیاه توسط هوش مصنوعی آ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی بی ام در سنجش ‌با آزمایش‌های سنّتی برای بررسی‌ اعصاب شبکیه، از دقت بیشتری برخوردار است.

هوش مصنو‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌عی آی بی ام برای تشخیص آب سیاه، تصاویر سه‌بعدی توموگرافی شبکیه (OCT) را مورد استفاده قرار می‌دهد و شاخص‌های مربوط‌ به آزمون میدان بینایی با الگوریتم یادگیری ماشین با دقتی بالا که احتمال خطا در آن فقط دو درصد است، بررسی می‌شود. مطابق اظهارات محققان آی بی ام، الگوریتم مبتنی ‌بر هوش مصنوعی قادر به ارائه اطلاعاتی دقیق‌ برای تشخیص آب سیاه است و با وجود آن، پزشکان دیگر به انجام دادن چندین آزمایش برای تشخیص بیماری یا سطح پیشرفت آن نیاز نخواهند داشت.

منبع: هوشیو