تقابل چین و آمریکا: جاده ابریشم دیجیتال و طرح «مارشال دیجیتال»
نویسنده: سعیده مرادی‌فر
تهیه‌شده در گروه مطالعات فرهنگی و اجتماعی پژوهشگاه فضای مجازی
دولت چین در سال ۲۰۱۵ «جاده ابریشم دیجیتال» را به عنوان بخشی از اهداف ابتکار «یک کمربند، یک راه» و برای ایجاد اتصالات پایه‌‌ریزی کرد. این جاده، بخش فناورانه ابتکار «یک کمربند، یک راه» است.
طرح «جاده ابریشم دیجیتال» برای چین صرفاً یک پروژه زیرساختیِ ساده محسوب نمیشود؛ بلکه چین آن را راه حلی برای کمرنگ کردنِ نظم دیجیتالیِ آمریکامحور در آسیا و جهان و تبدیل آن به نظم دیجیتالی چین محور می داند. هدف چین از این ابتکار، ارتقای نوآوری و تولید و قابلیت های مبادلات فناوریهای داخلیِ چین است.
دولت چین در سال ۲۰۱۵ «جاده ابریشم دیجیتال»[۱] را به‌عنوان بخشی از اهداف ابتکار «یک کمربند، یک راه»[۲] و برای ایجاد اتصالات پایه‌‌ریزی کرد.[۳] این جاده، بخش فناورانه ابتکار «یک کمربند، یک راه» است.
طرح «جاده ابریشم دیجیتال» برای چین صرفاً یک پروژه زیرساختیِ ساده محسوب نمیشود؛ بلکه چین آن را راه‌حلی برای کم‌رنگ‌کردنِ نظم دیجیتالیِ آمریکامحور در آسیا و جهان و تبدیل آن به نظم دیجیتالی چین‌محور می‌داند. هدف چین از این ابتکار، ارتقای نوآوری و تولید و قابلیت‌های مبادلات فناوریهای داخلیِ چین است. این موضوع به‌نوبه خود، بخشی از چشم‌‌انداز کلی دولت چین برای برتری در حوزه فناوری و استقلالِ بیشتر در نظم دیجیتال جهانی است.[۴] جاده ابریشمِ دیجیتال نمایانگرِ تمایل دولت چین برای تبدیل‌شدن به یک ابرقدرت از طریق سرمایهگذاری بر‌ظرفیت‌های فناوریهای موجود و نوظهور است. چین رویکردی دوجانبه را برای دستیابی به این هدف انتخاب کرده است:
- افزایش ظرفیت فناورانه و در‌عین‌حال، کاهش وابستگی به بازیگران خارجی؛
- پیوندِ جهان به چین و فناوریهای چینی.[۵]
به‌منظور دستیابی به این اهداف، پروژه جاده ابریشم دیجیتال بر بهبود اتصال ارتباطات بین‌المللی تمرکز دارد: «اتصال دیجیتال» در داخل چین و با کشورهای شرکت‌کننده در ابتکار «یک کمربند، یک راه». این پروژه برای تقویت اعتبار بین‌المللیِ چین و ارتقای قدرت اقتصادی و قابلیت‌های سیاسی و نظامی آن برنامه‌ریزی شده است؛ از‌این‌رو، چین نیازمند خودمختاری و استقلال در حوزه فناوری است. هدف کلیدیِ جاده ابریشم دیجیتال، پشتیبانی و تثبیت چین به‌عنوان «ابرقدرت» در حوزه فناوری‌‌هاست. پروژه جاده ابریشم دیجیتال به چندین روش به این موضوع کمک میکند؛ ازجمله:
- پشتیبانی از چین برای تبدیل‌شدن به رهبری جهانی در ارائه زیرساختهای اتصالات دیجیتالی؛
- ایجاد زیرساخت اتصالاتِ دیجیتالیِ آسیایی و جهانی با محوریت چین؛
- تسهیلِ گسترش جهانی شرکتهای فناوری چینی؛
- توانمندسازیِ پکن در زمینه تعیین استانداردهای جهانیِ فناوری و همچنین هنجارهای سایبری؛
- گسترش تجارت الکترونیک و فناوری مالیِ چین‌محور؛
- توانمندسازی پکن در زمینه تاثیرگذاری بر گفتمان جهانی درباره چین؛
- توانمندسازی کسب‌و‌کارها و مقامات چینی در زمینه دسترسی به مجموعه‌‌های بزرگی از داده‌‌های خارجی.[۶]
بنابراین، در گام نخست، دولت چین به‌دنبال همکاری‌‌های نزدیک با محافل صنعتی و شرکت‌‌ها به‌منظور ارتقای استانداردهای چینی است. این موضوع در اینترنت نسل سوم[۷] و نسل چهارم[۸] آشکار است. در این زمینه، دولت چین بر شناساییِ استانداردهای متقابل، امضای توافق‌نامه‌های دوجانبه در زمینه همکاری استانداردها، ترجمه استانداردهای چینی به زبان‌های خارجی و اولویت‌بندی به‌منظور ارتقای استانداردها در کشورهای مشارکت‌‌کننده در ابتکار «یک کمربند، یک راه» متمرکز شده است.[۹]
شرکتهای چینی استانداردهایِ فنی خود را در بسیاری از پروژه‌های زیرساختیِ «یک کمربند، یک راه»، اعمال کردهاند؛ ازجمله در حوزه فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی، که بسیاری از استانداردهای دیجیتال را در ارتباطات بی‌سیم و مراکز داده و رایانش ابری و شهرهای هوشمند به هم متصل میکند. از سوی دیگر، ابتکارها و سیاست‌های عمده دولت چین، شرکتهای چینی را تشویق کرده تا از استانداردهای تکنولوژیکی خود استفاده کنند.[۱۰] درواقع، دولت چین توانسته از طریق همکاری با این شرکت‌‌ها و بازکردن بازارهای جدید برای غول‌های فناوری خود، مانند «علی‌‌بابا»،[۱۱] «زد.تی.ایی»،[۱۲] «تنسنت»[۱۳] و «هوآوی»،[۱۴] ارتباط دیجیتالیِ جهان با چین را بیش‌از‌پیش تقویت کند و گسترش دهد.[۱۵] مثال دیگر، مشارکت فعال «چاینا تلکام»[۱۶] در سیستم کابلیِ زمینیِ اینترنت جاده ابریشم ترانزیت[۱۷] در اروپا و آسیاست. نمونه دیگر، فعالیت شرکت چینی هوآوی در ساخت کابل نوریِ فرامرزی «کابل اکسپرس پاکستان و آفریقای شرقی» است. این در حالی است که شرکتهای دیگری، مانند شرکت مخابراتی «چاینا یونی‌کام»[۱۸] و «چاینا موبیال»،[۱۹] برای آماده‌سازی خود به‌منظور مشارکت در جاده ابریشم دیجیتال اقداماتی انجام داده‌اند.[۲۰]
این پروژه دیجیتالی به غول‌های فناوری چینی و بازیگران کوچک‌تر این حوزه کمک میکند تا فروش و دانش محلی و زیرساخت (دیجیتال) خود را افزایش دهند و در بازارهای خارج از چین (اغلب با کمک دولت چین) جایگاهی به‌دست آورند.[۲۱] این موضوع موجب افزایش رقابت‌‌پذیری شرکتهای چینی، پیشرفت اقتصاد چین و نفوذ جهانیِ چین میشود؛ زیرا جاده ابریشم دیجیتال میتواند پیشنهادهای شرکتهای چینی برای تضمین موقعیتی با نفوذ بلندمدت در صنعت جهانی مخابرات را افزایش دهد. انجام موفقیت‌آمیز این امر میتواند منجر به افزایش نفوذ چین در تعیین استانداردها[۲۲] و هنجارسازی و سهم‌‌خواهی چین در حوزه حاکمیت فضای سایبری شود.
بر همین اساس، پکن می‌کوشد با کمک شرکتهای فناوری چینی، پنج بُعد اصلی جاده ابریشم دیجیتال را در بخشهای گوناگونی گسترش دهد.[۲۳]
پنج بُعد اصلی جاده ابریشم دیجیتال
دولت‌‌های مشارکت‌‌کننده در طرح جاده ابریشم دیجیتال
زمانی که جاده ابریشم دیجیتال یکی از اولویت‌های ابتکار «یک کمربند، یک راه» تعریف شد، اپراتورهای چینی و شرکتهای مخابراتی، برای ترویج استانداردهای چینی در مناطق اولویت‌دارِ ابتکارِ «یک کمربند، یک راه» کوشیدند؛ مانند آسیای جنوب شرقی، آسیای مرکزی، آفریقا، خاورمیانه و اروپای شرقی. با‌این‌حال، این رویکرد چین پس از اولویت‌بندی جاده ابریشم دیجیتال در سال‌های ۲۰۱۷-۲۰۱۸ جدی‌‌تر پیگیری شد. [۲۴] مثلاً، یکی از مؤلفه‌‌های ضروریِ تحقق جاده ابریشم دیجیتال، ساخت زیرساختهای فیزیکی مانند گذاشتن یک شبکه کابل نوریِ فرامرزی است. زیرساختِ فیزیکیِ این‌چنینی، بخش کلیدی ارتباطات از راه دور است و برای عملکرد اینترنتْ حیاتی است.
کابل‌‌ها را می‌‌توان در کنار سایر اشکالِ زیرساخت فیزیکی، مانند راه‌آهن، گذاشت. به همین دلیل، اتصال دیجیتال چین با سایر مناطق، مانند اوراسیا و آفریقا، میتواند از زیرساختهای حمل‌و‌نقلی بهره‌‌مند شود که چین قصد دارد از طریق ابتکار «یک کمربند، یک راه» در آن مناطق ایجاد کند.[۲۵] همچنین پیش‌بینی میشود بیش از نیمی از رشد جمعیت جهان تا سال ۲۰۵۰ در آفریقا باشد؛ جایی که شرکت چینی هوآوی ۷۰درصد از زیرساختهای شبکه «۴جی» را ساخته است.
کابل زیردریاییِ چین که پاکستان و جیبوتی را به هم متصل میکند، به کوتاه‌ترین پیوند اینترنتی بین آسیا و آفریقا تبدیل شده است؛ دو منطقه‌ای که پهنای باند بین‌المللی‌شان در سال‌های اخیر به‌سرعت در حال رشد بوده است. چین حتی خود را به‌عنوان گره مرکزیِ بین نیجریه و بلاروس معرفی کرده است که صاحب ماهواره‌‌های چینی‌اند و با تشویق پکن، به‌منظور ارائه خدمات پشتیبانی برای یکدیگر، قراردادی امضا کردهاند.[۲۶]
از کشورهایی که درباره جاده ابریشم دیجیتال با چین تفاهم‌نامه ویژه امضا کردهاند، می‌‌توان به مصر، ترکیه، بنگلادش، لائوس، کره جنوبی، قزاقستان، جمهوری چک، صربستان، هلند، مجارستان، استونی، انگلستان، کوبا، پرو، عربستان سعودی و امارات اشاره کرد.[۲۷] نقشه زیر، کشورهای مشارکت‌‌کننده در طرح جاده ابریشم دیجیتالِ چین را نمایش می‌‌دهد.[۲۸]
کشورهای مشارکت‌‌کننده در طرح جاده ابریشم دیجیتال چین
نکته حائز اهمیت این است که اگر چین به اپراتور اصلی شبکه در جهان تبدیل شود و سهمی در حاکمیت فضای سایبری به‌دست آورد، سود تجاری و راهبردی بسیاری به‌دست خواهد آورد. این امر موجب میشود چین بتواند جریان‌های جهانی داده‌ها و امور مالی و ارتباطات را برای بازتاب منافع خود تغییر دهد. همچنین چین میتواند با ایزوله‌شدن از تحریم‌‌ها و جاسوسیِ ایالات متحده، درک بی‌نظیری از تحرکات بازار و مشورت رقبای خارجی و زندگی افراد بی‌‌شمارِ فعال در شبکه‌هایش داشته باشد.
طرح «مارشال دیجیتال»
از طریق جاده ابریشم دیجیتال، در حال حرکت به‌سوی مرکز شبکه‌های اطلاعاتی جهانی است. درست در زمانی که اطلاعات هرگز به این اندازه ارزشمند نبوده است.[۲۹] پروژه دیجیتالیِ جاده ابریشم، بخشی از تلاش دولت چین با طراحی استادانه برای تسلط بر فناوری بازارهای نوظهور است که منجر به تغییر ژئوپلیتیک فناوری‌‌ها از سال ۲۰۱۵ شده است. چین در تلاش است از پروژه جاده ابریشم دیجیتال به‌منظور متزلزل‌کردنِ سلطه فناورانه آمریکا و جایگزینیِ آن استفاده کند. پکن میخواهد از جاده ابریشم دیجیتال برای ایجاد پارادایم جدیدی به‌منظور ایجاد حاکمیت فضای سایبریِ مستقل استفاده کند.[۳۰]
درواقع، چین میخواهد هنجارها و نفوذ راهبردی خود را گسترش دهد. بدین ترتیب، جاده ابریشم دیجیتال یکی از موارد اصلی است که پکن می‌کوشد تا اصول خود را در زمینه حاکمیت فضای سایبری و شکل‌‌دهی به هنجارهای جهانیِ چینی و مقابله با غرب، به‌ویژه آمریکا، ترویج کند. نکته حائز اهمیت این است که جاده ابریشم دیجیتال بیش‌از‌پیش به جنگ سردِ فناوری بین چین و آمریکا دامن خواهد زد؛ به‌گونه‌‌ای که دولت آمریکا در پی ارائه جایگزینی واقع‌‌بینانه با جاده ابریشم دیجیتال است و در مقابل آن طرح «مارشال دیجیتال» را راهاندازی و رهبری کرده است.
آمریکا میخواهد با راهاندازی طرح :مارشال دیجیتال»، به‌عنوان محور تعامل جهانی، رهبریِ جهانی خود را در فضای سایبری مجدداً تأیید کند و به آن اعتبار نوینی بخشد.[۳۱] دولت آمریکا در تلاش است از طرح مارشال دیجیتال برای توسعه ارتباطات راه دور و اینترنت و فناوریهای پیشرفته استفاده کند.[۳۲] درواقع، آمریکا میخواهد همان کاری را انجام دهد که در طرح اولیه مارشال برای بازسازی جهان جنگ‌زده انجام داده بود. این طرح اولیه یادآور کمک ایالات متحده به اروپا در طول دوره ۱۹۴۸-۱۹۵۱ برای جلوگیری از وخامت اقتصادی اروپای پس از جنگ و گسترش کمونیسم و افزایش تولید اروپاست. آمریکا با انتخاب این نام، میخواهد علاوه بر یادآوریِ نقشش در نجات اقتصاد جهان، با مشکل‌‌های حاصل از جاده ابریشم دیجیتالِ چین مقابله و به سایر دولت‌‌ها برای ایمن‌‌سازی جریان اطلاعاتشان کمک کند.
ایالات متحده، از سال ۲۰۲۱، طرح مارشال دیجیتال را در ناتو رهبری میکند و در تلاش است تا سیستم‌‌های ارتباطات ملی «۵جی» و جریان آزاد اطلاعات را ایمن کند. نکته حائز اهمیت این است که قرار نیست ایالات متحده به شرکتهای مخابراتیِ متحدانش برای حذف و جایگزینی زیرساختهای خطرناک، یارانه بدهد؛ بلکه دولت آمریکا میخواهد خطرات کنترل و نفوذ چین یا سایر «دولت‌‌های قدرتمند» بر شبکه‌های ارتباطی مهم و جریان آزاد اطلاعات را تجزیه‌و‌تحلیل و الزامات لازم را برای شبکه‌ای امن ایجاد کند. برای مثال، دولت آمریکا می‌کوشد در جامعه اطلاعاتی و وزارتخانه‌های امور خارجه و بازرگانی و دفاعِ خود تغییراتی ایجاد کند تا امنیت شبکه را بهبود بخشد، طرح‌های جایگزین را توسعه دهد یا جایگزینی برای زیرساختهای آسیب‌پذیر بیابد.
برخلاف طرح مارشال اولیه «پس از جنگ جهانی دوم»، طرح مارشاِل دیجیتال با ایالات متحده آغاز و پایان نمی‌یابد. این برنامه آزمایشی به رهبری ایالات متحده فعال بوده است؛ حتی این برنامه توانسته به‌منظور ایمن‌‌سازی جریان آزاد اطلاعات، طرحی را برای سایر متحدان ناتو ارائه کند تا همه متحدان رویکردی جامع و بی‌طرفانه برای امنیت شبکه «۵جی» اتخاذ کنند. آمریکا طرح مارشال دیجیتال را برای حفظ استقلال دیجیتالی دولت‌‌ها و برداشتن گامی مهم به‌سوی یک سیستم ارتباطیِ ایمن و مقابله با جاسوسان ارتشِ آزادی‌بخش خلق چین در نظر گرفته است. ایالات متحده میخواهد با سرمایهگذاری از طریق نوسازی زیرساختهای «دیجیتال» و تأسیسات مستقر در اروپا و کمک‌های مالی و وام، از متحدانش حمایت کند. [۳۳]
[۱]. Digital Silk Road (DSR).
[۲]. Belt and Road Initiative (BRI).
[۳]. Greene, R. and Triolo. P. (2020, May). “Global Internet Via its Digital Silk Road?”. Carnegie endowment. Retrieved from; https://carnegieendowment.org/2020/05/08/will-china-control-global-internet-via-its-digital-silk-road-pub-81857
[۴]. Ghiasy, R., & Krishnamurthy, R. (2021). “China’s Digital Silk Road and the global digital order”. The Diplomat. P: 4. Retrieved from; https://thediplomat.com/2021/04/chinas-digital-silk-road-and-the-global-digital-order/
[۵]. Ghiasy, R., & Krishnamurthy, R. (2020). “China’s Digital Silk Road: Strategic Implications for the EU and India”. The Institute of Peace and Conflict Studies (IPCS) Special Report, No. ۲۰۸. P: 5.
[۶]. Ibid, pp: 6-7.
[۷]. ۳G.
[۸]. ۴G.
[۹]. He, A. (2022). “The digital Silk Road and China’s influence on standard setting”. Centre for International Governance Innovation (CIGI). No. 264. PP: 7-8.
[۱۰]. Ibid, p: 8.
[۱۱]. Alibaba.
[۱۲]. ZTE.
[۱۳]. Tencent.
[۱۴]. Huawei.
[۱۵]. Ghiasy and Krishnamurthy, 2021.
[۱۶]. China Telecom.
[۱۷]. Transit Silk Road.
[۱۸]. China Unicom.
[۱۹]. China Mobile.
[۲۰]. Hungerland, N., & Chan, K. (2021). “Assessing China’s Digital Silk Road: Huawei’s engagement in Nigeria”. LSE IDEAS, working paper series, No.11. p: 4.
[۲۱]. Ghiasy and Krishnamurthy, 2021.
[۲۲]. Hungerland and Chan, 2021: p: 4.
[۲۳]. Chow-Bing, N. (2021). “China-ASEAN Information Harbor: The Digital Silk Road from Guangxi to Southeast Asia”. Friedrich Ebert Stiftung. P: 10.
[۲۴]. He, 2022: 8.
[۲۵]. Hungerland and Chan, 2021: 4.
[۲۶]. Hillman, J. E. (2021). The Digital Silk Road: China’s Quest to Wire the World and Win the Future. Profile Books. pp: 21-23.
[۲۷]. Triolo, P., Allison, K., Brown, C., & Broderick, K. (2020). “The Digital Silk Road: Expanding China’s Digital Footprint”. Eurasia Group,No. ۸. P: 2.
[۲۸]. CFR. (2020). “Assessing China’s Digital Silk Road Initiative, A Transformative Approach to Technology Financing or a Danger to Freedoms?”. Council on Foreign Relations. Retrieved from; https://www.cfr.org/china-digital-silk-road/
[۲۹]. Hillman, 2021, 23.
[۳۰]. Greene and Triolo, 2020.
[۳۱]. Metzl. J. (2001). “For a Digital Marshall Plan, Carnegie endowment”. Retrieved from; https://carnegieendowment.org/2001/03/28/for-digital-marshall-plan-pub-654.
[۳۲]. Frenkel, O., Hughes, K. and Hillman. J. A. (2021). “The US needs a ‘Digital Marshall Plan’ to counter China’s Digital Silk Road, The Hill”. Retrieved from; https://thehill.com/opinion/technology/562435-the-us-needs-a-digital-marshall-plan-to-counter-chinas-digital-silk-road/
[۳۳]. Gallego, H. R. and Hartzler, H. V. (2020, Oct 14). “Design a digital Marshall Plan”. Atlantic Council. Retrieved from; https://www.atlanticcouncil.org/content-series/nato20-2020/design-a-digital-marshall-plan/
