حمل‌ونقل هوشمند
صنعت حمل‌ونقل و فناوری‌های نوین در ایران چه نسبتی باهم دارند؟
محمد ناظری
امروزه فناوری‌های نوین در همه جای زندگی انسان حضور دارند، در برخی جنبه‌ها به شدت مفید هستند و در برخی وجوه دیگر اگر از آنها به درستی استفاده نشود، با آسیب‌هایی همراه هستند. صنعت حمل‌ونقل از جمله مواردی است که فناوری‌های نوین تا حد بسیار زیادی می‌تواند عملکرد آن را بهینه کند.
طبیعتاً به‌کارگیری فناوری‌های نوین در صنعت حمل‌ونقل ملزوماتی دارد و باید بستر آن فراهم شود. این ملزومات طیف گسترده‌ای را در برمی‌گیرد که می‌تواند شامل مسائل فنی، حقوقی و قانونگذاری، سیاستگذاری، اقتصادی، فرهنگ‌سازی و… شود. همان‌طور که فناوری‌های نوین در همه حوزه‌ها ابتدا با مقاومت‌هایی همراه بوده است و آمادگی لازم برای استفاده بهینه از آن وجود نداشته در حوزه حمل‌ونقل هم چنین مساله‌ای وجود دارد.
شاید در برخی کشورهای توسعه‌یافته به دلیل سابقه به‌کارگیری این فناوری‌های نوین، نسبت آنها با صنعت حمل‌ونقل به خوبی تعریف شده باشد و با توجه به تجربه‌های متعدد، راه برای تسهیل همراهی فناوری جدید با حمل‌ونقل سنتی فراهم باشد.
اما در ایران این نسبت هنوز به‌طور کامل تثبیت نشده است و در همه حوزه‌ها هنوز فناوری‌های نوین، استارت‌آپ‌ها، خدمات بر پایه وب، کسب‌وکار الکترونیک و… چالش‌های متعددی دارند و صنعت حمل‌ونقل هم از این قاعده مستثنی نیست.
به گفته معاون حمل‌ونقل هوشمند ستاد توسعه فناوری‌های حوزه فضایی و حمل‌ونقل پیشرفته معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری در این حوزه ۸۰ مساله و چالش شناسایی شده است و با بررسی‌های انجام‌شده چالش‌های این حوزه در پنج دسته بین‌المللی، زیست‌بوم، پروژه‌های اجرایی، زیرساختی و راهبردی تقسیم شدند که از جمله این چالش‌ها می‌توان به مواردی چون تسهیل صادرات، افزایش رقابت‌پذیری، ظرفیت‌های ترانزیتی، شناسایی زیست‌بوم، توجه به بخش‌های دولتی و خصوصی، حمل‌ونقل بار، کاهش قاچاق، تدوین مقررات و استانداردسازی و یکپارچه‌سازی اشاره کرد.
با وجود این و با مشکلاتی که بر سر راه پذیرش و چالش‌های اجرایی به‌کارگیری برخی فناوری‌ها وجود دارد، بخش دولتی و خصوصی تا حدی پا در این مسیر گذاشته‌اند. اقداماتی برای هم‌افزایی ظرفیت‌های موجود در کشور برای هوشمندسازی حمل‌ونقل انجام شده است.
تدوین سه نقشه راه برای توسعه حمل‌ونقل هوشمند در حوزه جاده‌ای و ریلی، برگزاری نشست‌های تخصصی در مورد خودروهای هوشمند در حمل‌ونقل شهری، قراردادهای معاونت فناوری ریاست‌جمهوری با شرکت راه‌آهن برای استفاده از فناوری‌های نوین در صنعت حمل‌ونقل ریلی، اجرای طرح پرداخت‌های نوین در آزادراه‌های کشور و… از این موارد است اما نیاز به اقدامات عملی، تدوین قوانین متناسب و تسریع در هوشمندسازی حمل‌ونقل کشور احساس می‌شود.
افزایش بهره‌وری، کاهش تلفات، افزایش ایمنی، کاهش ازدحام و ترافیک، کاهش مصرف سوخت، کاهش سفرهای غیرضروری و… از مزایای حمل‌ونقل هوشمند است. فرهنگ‌سازی و اطلاع‌رسانی به مردم قطعاً می‌تواند در همراهی آنها با پروژه‌های حمل‌ونقل هوشمند و تسهیل توسعه فناوری‌های نوین در این صنعت موثر باشد اما با توجه به ابعاد کلان چنین فرآیندی به نظر می‌رسد آگاهی و هوشیاری سیاستگذاران کشور و استقبال آنها از روند توسعه فناوری قدمی اساسی‌تر برای پا گرفتن این فرآیند در کشور باشد.
