تسلط شرکت های بزرگ بر شرکت های دانش بنیان کوچک؛ مفید یا مضر؟

آقایان مجتبی برقبانی دکتری کسب و کار، علیرضا شکیبایی استاد دانشگاه کرمان و محسن نظری رئیس پارک علم و فن آوری استان سمنان به بررسی اهمیت پارک های علم و فن آوری و شرکت های دانش بنیان بر اقتصاد کشور پرداختند.

آقای علیرضا شکیبایی استاد دانشگاه کرمان یکی از مهمانان برنامه چشم انداز در گفتگو با این برنامه گفت: اساس مشکل در ساختار اقتصادی کشورهایی مثل ایران این است که تولیدی های سنتی با شرکت های دانش بنیان رقابت پذیر نبودند به این معنی که هزینه های تولید آن ها صعودی بوده و افزایش هزینه ها به دلیل افزایش قیمت مواد اولیه، افزایش هزینه دستمزد یا هزینه های بالاسری مشکلات عدم رقابت پذیری ایجاد کرده اند. راهکار پیشنهادی ما برای حل مسئله عدم رقابت پذیری شرکت های دانش بنیان هستند. 

دانلود فایل PDF و مشاهده عناوین ماهنامه ” اقتصاد دیجیتال” شماره ۱۷، بهمن‌ماه۱۴۰۰

وی ادامه داد: چون شرکت های دانش بنیان اتکایی به مواد اولیه و منابع ندارند، چابک و کوچک بوده و متکی بر دانش و دانایی هستند می توان از آن ها به عنوان راه حل عدم رقابت پذیری در بنگاه های عمومی استفاده کرد. بنابراین انتظار داریم شرکت های دانش بنیان که محصول دانش بنیان تولید می کنند دچار عدم رقابت پذیری نشوند. خصوصیت های بارز یک شرکت دانش بنیان در چند صفت خلاصه می شود. شرکت های دانش بنیان باید کوچک و چابک باشند، بر دانش تکیه کنند، به تحقیق و توسعه اهمیت بدهند و آموزش همواره در دستور کار آن ها باشد.

وی افزود: وقتی شرکت ها خصوصیت های بارز دانش بنیان بودن نداشته باشند نمی توانیم در توسعه اقتصاد از آن ها استفاده کنیم. تولید دانش بنیان باید توجیه داشته باشد. رانتی که دولت برای شرکت های دانش بنیان ایجاد کرده به شرکت های بزرگ آسیب های زیادی وارد می کند که باعث می شود رقابت ناپذیر باشد. اگر انتظار داشته باشیم که شرکت های کوچک هم همین مسیر را طی کنند و از رانت هایی استفاده کند که شرکت های بزرگ داشته اند کاملا اشتباه است. 

شکیبایی گفت: شرکت های دانش بنیان باید به خودشان اتکا داشته باشند و تمرکز خود را از استفاده از رانت و انحصار بردارند زیرا شرکت های بزرگ هم به این نتیجه رسیده اند که کاش دولت این انحصارات را برای آن ها ایجاد نمی کرد. به عنوان مثال مدیرعامل ایران خودرو گفته است کاش واردات آزاد می شد و ما را دچار این اتهامات نمی کردند.  هم اکنون که فصل جدیدی برای شرکت های دانش بنیان در حال آغاز است امیدواریم شرکت های دانش بنیان بر اساس اسناد بالادستی که اقتصاد مقاومتی و اتکا به خود هستند، به سمت تغییرات حرکت کنند. اگر قرار است اقتصاد کشور دانش بنیان شود باید به سطح تسهیلات بانکی، سرمایه در گردش یا خرید کالاهای دانش بنیان توجه شود ولی ممنوعیت وارداتی که برای شرکت های بزرگ در حال انجام است مسیر را به انحراف می کشاند و باعث انحراف از مسیر همین شرکت های کوچک در آینده خواهد شد. 

جهت مشاهده و دانلود ماهنامه ” اقتصاد دیجیتال” اینجا کلیک نمایید.

این استاد دانشگاه گفت: وقتی شرکت های دانش بنیان با شرکت های بزرگ انحصاری در رقابت باشند باید به نکاتی توجه کنیم. برخی شرکت های بزرگ مثل صنایع فولادی منابع محور هستند. یعنی منبع تولید مثل سنگ آهن را طی فرآیند به آهن تبدیل می کنند‌ بنابراین بعید است که رقابتی بین آن ها شکل بگیرد. اگر شرکت های دانش بنیان و شرکت های بزرگ می خواهند با یکدیگر تعامل داشته باشند شرکت های بزرگ باید به شکل پیشران برای تامین نیازها و تامین کننده های یک فعالیت اقتصادی که از سال های گذشته آغاز کرده اند از شرکت های دانش بنیان به عنوان همکار استفاده کنند. ولی در این صورت بازهم مشکلاتی ایجاد می شود.

وی گفت: در صورت رخ دادن این اتفاق سلطه شرکت های بزرگ بر شرکت های دانش بنیان افزایش یافته و آن ها نمی توانند رشد چندانی داشته باشند. شرکت های دانش بنیان نمی توانند برای محصول  خود بازار پیدا کنند بنابراین نمی توانند از زنجیره شرکت های بزرگ خارج شوند. این شرکت ها باید روابط خود را با شرکت های بزرگ حفظ کنند چون این شرکت ها چابک نیستند. تا زمانی که شرکت های دانش بنیان تحت تصمیمات شرکت های بزرگ باشند جای نگرانی نیست. آن ها با یک برنامه ریزی درست و با استفاده از سرمایه انسانی و نوآوری می توانند خود را حفظ کنند. در رابطه با شرکت های بزرگ بین المللی مثل اپل و گوگل که خودشان دانش بنیان هستند باید بتوانند در این عرصه خود را حفظ کنند و راه تعامل با سایر شرکت های بزرگ را یاد بگیرند و جایگاه خود را پیدا کنند. شرکت های دانش بنیان ما به راحتی نمی توانند به رقابت با شرکت های بین المللی بپردازند ولی می توانند سعی کنند جزئی از زنجیره اقتصادی شرکت های داخلی و حتی خارجی باشند تا از یک بازار امن برخوردار شوند.

آقای محسن نظری رئیس پارک علم و فن آوری استان سمنان در گفتگو با برنامه چشم انداز گفت: استان سمنان یک استان دانشگاهی است که چندین دانشگاه بزرگ دارد. استان سمنان یک استان پیشرو در زمینه پارک های علم و فن آوری است و یکی از پارک های علم و فن آوری قدیمی را داراست. ۳۰۰ شرکت با پارک علم و فن آوری استان در تعامل هستند. در کل استان ۷۲ شرکت دانش بنیان وجود دارد که در حوزه فن آوری اطلاعات، ماشین آلات پیشرفته و تکنولوژی های کشاورزی و معدنی فعالیت می کنند.

ایشان در ادامه گفت: امسال با رونق حمایت ها امیدواریم اجزای اکوسیستم همبستگی بیشتری داشته باشند تا بیشترین تاثیر در اقتصاد ایجاد شود. درست است که استان سمنان بهشت دانشگاه هاست اما از نظر جمعیت نسبت به سایر استان ها کم جمعیت تر است به همین دلیل وقتی نسبت شرکت های دانش بنیان به کل جمعیت استان را بسنجیم متوجه می شویم که وضعیت خوبی داریم. ولی بازهم باید تعداد و کیفیت شرکت های دانش بنیان باید افزایش یابد تا اثرگذاری آن ها در مزیت های استان زیاد باشد.

وی گفت: این استان در حوزه مواد معدنی مزیت های زیادی دارد اما عمده صنایع معدنی استان سمنان و شمال شرق کشور خام فروشی می کنند و صنایع کهنه ای دارند. باید نفوذ فن آوری در این صنایع را بیشتر کنیم. البته شرکت هایی داریم که در استخراج مبتنی بر تکنولوژی جدید و فن آوری ورود کرده اند. وجود تنوع دانشگاهی و اعضای هیئت علمی در افزایش اهمیت استان مهم بوده ولی وجود آیین نامه های بالاسری هم اهمیت دارد. زیرا ما را به سمتی هدایت می کند که دانشجویان و اعضای علمی برای ارتقا باید مقالات علمی ارائه کنند. البته با حمایت هایی که معاونت نوآوری و فن آوری وزارت علوم و معاونت علمی و فن آوری ریاست جمهوری در این زمینه انجام داده اند توانسته اند تا حدی موفق باشند.

نظری گفت: یکی از ورودی های پارک علم و فن آوری دانشجویان و دانشگاهیان هستند. آن ها می توانند با ارائه یک پایان نامه و ایجاد یک ایده اولیه این پتانسیل را ایجاد کنند که ایده در پارک علم و فن آو ی مطرح شود. این ایده های برگرفته شده از پایان نامه ها باید بر اساس واقعیت و نیاز بازار باشند. به عبارت دیگر ایده باید موضوع کاربردی داشته باشد تا بتواند در پارک علم و فن آوری وارد شود. فارغ التحصیلان و افرادی که مشغول به کار هستند سایر ورودی های پارک های علم و فن آوری هستند.

رئیس پارک علم و فن آوری استان سمنان گفت: بسیاری از اعضای علمی تازه وارد به دانشگاه که هنوز گرنت بالایی ندارند نمی توانند پایان نامه های کاربردی را با رویکرد تولید محصول ارائه دهند. به همین دلیل پارک علم و فن آوری این استان و چند استان دیگر طرحی ایجاد کردند که اگر پایان نامه ها کاربردی و مورد تقاضا باشد قسمتی از هزینه ساخت محصول را تقبل کنند بخش دیگر آن توسط دولت و یک قسمت دیگر آن توسط سازمان های حامی که پایان نامه مورد نیازشان است تامین شود.

وی گفت: با این طرح هزینه مورد نیاز برای تولید محصول به هیئت علمی پرداخت می شود. در طول دو سال حدود ۵۰ پایان نامه به این صورت مورد حمایت قرار گرفته ولی چون سازمان های حامی هم باید موضوع پایان نامه ها را بپذیرند که مطابق با سلایق بازار باشد بنابراین  تعداد این پذیرش ها کم است. در این رابطه وزارت صمت می تواند از شرکت های تحت نظر خودش بخواهد نیازهای خود را از طریق شرکت های دانش بنیان تامین کند.

آقای مجتبی برقبانی دکتری کسب و کار یکی دیگر از مهمانان برنامه چشم انداز بود که در گفتگو با این برنامه گفت: موضوع اصلی که استارتاپ ها به آن توجه نمی کنند و غالبا باعث شکست آن ها می شود این است که خود را تافته جدا بافته می دانند و تصور می کنند کسب و کارهای قدیمی تهدیدی برای آن ها نیستند. در حالی که مفهوم مزیت رقابتی ارتباط مستقیم با ارزش های مدنظر دارد‌. شرکت های دانش بنیان باید بدانند که آیا می توانند برای مشتریان سودآور و مثمر ثمر باشند یا نه. هرچند ارزش پیشنهادی شرکت باید نزدیک به آن چه که مد نظر مشتری است باشد. در این صورت آن شرکت می تواند نسبت به سایر شرکت ها برتری داشته باشد.

وی افزود: در دنیا با توجه به سرعت زیاد تغییر در نیازها و نظرات مشتریان، مزیت رقابتی هم باید به شکل مداوم در حال تغییر باشد. در گذشته تصور می کردیم اگر مزیت رقابتی ثابت داشته باشیم باعث رشد  می شود ولی هم اکنون این طور نیست و مزیت رقابتی بازار باید به چالش کشیده شود. از این موضوع برای رشد باید استفاده شود. شر‌کت های دانش بنیان دارای افراد خلاق علمی و ماهر است که می توانند در ایجاد ارزش های رقابتی موثر باشند.

ایشان ادامه داد: شرکت های دانش بنیان باید کسب و کار را ادامه دهند تا رشد کنند. درست است که شرکت های دانش بنیان مبتنی بر علم و فن آوری هستند ولی شرکت های سنتی هم یک تهدید برای آن ها محسوب می شوند. زیرا شرکت های سنتی هم به فکر استفاده از نوآوری و ابداع افتاده اند. باید توجه داشته باشیم که ۸۰ درصد شرکت های دانش بنیان در یک سال اخیر تاسیس شده اند پس روی سخن ما با شرکت های دانش بنیانی است که در مرحله رشد هستند و بیش از شش سال از تاسیس آن ها می گذرد. قطعا افراد بعد از ایجاد شرکت به تمام انحصارات، موانع کشوری و صادراتی را درنظر می گیرد. 

برقبانی گفت: درست است که شرکت های دانش بنیان نوپا چابک هستند و افراد باهوشی در این شرکت ها فعال شده اند اما در مهارت و تجربه مشکل دارند که یکی از مشکلات کسب و کار است. با توجه به شرایط انحصاری و تورم شرکت های دانش بنیان باید در همین شرایط خودسازی هوشمند انجام دهند و از هوشمند سازی در روابط هم استفاده کنند. افرادی که در شرکت های دانش بنیان فعالیت می کنند از نظر تسلط بر زبان های خارجی بسیار خبره تر از صاحبان کسب و کار قدیمی هستند. استفاده از شبکه های اجتماعی برای این افراد یک مزیت است. ‌کسانی که صاحب کسب و کار هستند حق استراحت بیش از حد ندارند. شرکت های دانش بنیان باید بدون وقفه در محیط کسب و کار فعالیت کنند و سرعتی عمل کنند. آن ها باید دانش خود را به محصول تبدیل کنند.

وی گفت: این شرکت ها بعد از رساندن محصول به مشتری باید از بازخورد مشتری اطلاع داشته باشند. ان ها می توانند از مشتری بازخورد مثبت بگیرند و با صادرات محصول ارزآوری کنند. شرکت های دانش بنیان با توجه به ارزش دلار در برابر ریال می توانند در صادرات رشد بیشتری داشته باشند. به هر حال در  سال ۱۴۰۱ مزیتی وجود ندارد ولی باید توجه داشته باشیم سال به سال رقابت بیشتر و عرضه نسبت به تقاضا بیشتر می شود و خدا نکند که نقدینگی و نا اطمینانی در خریداران به وجود آید چون باعث می شود چرخ دنده های اقتصاد کشور قفل شود.

منبع: ایران کالا