کرونا موجب رشد استارت‌آپ‌های نرم‌افزاری شد
ارز دیجیتال راهکاری برای دور زدن تحریم‌ها
دبیر مرکز تحقیقات اینترنت اشیاء گفت: یکی از مشکلات استارت‌آپ‌ها و دانش‌بنیان‌ها جابه‌جایی پول است که در مورد شرکت‌های کانادایی، آمریکایی، آفریقایی و آسیایی این مشکل با بیت‌کوین قابل حل است.
به گزارش اقتصاد الکترونیکی به نقل از آنا، در سال‌های اخیر عنوان‌هایی مانند «استارت‌آپ» و «دانش‌بنیان» بیشتر از گذشته به گوش مردم رسیده است. این دو درواقع گروه‌هایی از افراد را شامل می‌شوند که برای رفع نیازها و مشکلات داخلی کشور در حوزه‌های مختلفی ازجمله فناوری، صنعت بهداشت و درمان، صنعت پتروشیمی، صنعت کشاورزی، حوزه آب و فاضلاب و غیره به میدان آمده‌اند تا در موقعیتی که کشورمان تحت تحریم‌های شدید قرار گرفته است، توانمندی‌های بومی را به همه اثبات کنند. این شرکت‌ها در فعالیت‌های خود با چالش‌ها و موقعیت‌های متفاوتی روبرو هستند.
ازاین‌رو با محمد قیصری، دبیر اجرایی مرکز تحقیقات اینترنت اشیاء که با بسیاری از استارت‌آپ‌ها و دانش‌بنیان‌ها در ارتباط است گفتگو کردیم که در ادامه مشروح این گفتگو را مشاهده می‌کنید:
چند درصد از شرکت‌های دانش‌بنیان در حوزه فناوری‌های نوین فعال هستند؟
قیصری: خیلی از شرکت‌هایی که اکنون برای دانش‌بنیانی اقدام می‌کنند، از حضور فناوری‌هایی مثل بلاک‌چین، هوش مصنوعی، اینترنت اشیاء، روباتیک، کلان‌داده و تحلیل داده بهره می‌برند و درواقع فناوری‌های روز و نوین را درگیر کرده‌اند.
ارتباط مرکز تحقیقات اینترنت اشیاء با این شرکت‌ها چگونه است؟ آیا محصولی به شما ارائه می‌کنند؟ یا شما برای آن‌ها پروژه تعریف می‌کنید؟
قیصری: مرکز تحقیقات اینترنت اشیاء مأموریت خود را این می‌داند که یک شبکه‌سازی گسترده ایجاد کند. به‌این‌صورت که از شرکت‌ها درخواست می‌کنیم نیاز خود را بگویند و برای پاسخگویی به آن نیازها، از استارت‌آپ‌ها و دانش‌بنیان‌ها کمک می‌گیریم.
همچنین با مشاوره و آموزش افراد، استارت‌آپ‌ها، شرکت‌ها و سازمان‌ها آن‌ها را راهنمایی می‌کنیم بهترین مسیر را انتخاب کنند و وقت و سرمایه خود را درراه درستی استفاده کنند. حتی گاهی اوقات آزمایشگاه، امکانات آزمایش و نگهداری در اختیار آن‌ها می‌گذاریم تا راهشان را غلط نروند.
درنهایت این حمایت‌ها منجر به تولید محصول می‌شود، اما برخی استارت‌آپ‌ها و دانش‌بنیان‌ها معمولاً در بحث ورود به بازار با مشکل مواجه می‌شود. درواقع همه منتظر هستند تا آن محصول در شرکتی به‌کارگرفته شود و نتیجه مثبت آن را ببیند، سپس به خرید و پیاده‌سازی آن بپردازند. این مشکل با مشارکت و حمایت سازمان‌های دولتی قابل‌حل است و می‌توان آن‌ها را در ورود به بازار کمک کرد.
برای مثال مدتی قبل دانشگاه مازندران طی پروژه‌ای، قسمتی از محیط دانشگاه را برای آبیاری در اختیار یک تیم استارت‌آپی قرار داد. اگرچه حدود ۹ ماه تا یک سال به طول انجامید، ولی آن استارت‌آپ موفق شد تست و خروجی بگیرد و اکنون با شرکت‌های خوبی قرارداد بست و مشغول به‌کار است. درواقع دولت می‌تواند از طریق مستقیم و یا با ابلاغ به سازمان‌ها و زیرمجموعه‌هایش، برای استارت‌آپ‌ها امکانات فراهم کند تا آن‌ها بتوانند محصولات‌شان را آزمایش کرده و پیشرفت کنند.
ارز دیجیتال؛ راهکاری برای دور زدن تحریم‌ها
آیااستارتآپها و دانش‌بنیان‌ها محصولی صادر می‌کنند؟
قیصری: بله. برای مثال مورد کُدنویسی برنامه‌ها، اپلیکیشن‌ها و وب‌سرویس‌ها قراردادهای خوبی انجام شده است ولی پروژه‌ها عمدتاً به‌صورت کارمزدی است. یعنی شخص یک پروژه را می‌گیرد، انجام می‌دهد و هزینه‌اش را به‌صورت ارزهای دیجتالی دریافت می‌کند.
پس بحث انتقال پول در صادرات محصولات یک چالش است.
قیصری: قطعاً همین‌طور است. جابه‌جایی پول در اتحادیه اروپا دشوار است، شرکت‌های اروپایی هرکدام فاکتور و مبدأ و مقصد مشخصی دارند. اما در مورد شرکت‌های کانادایی، آمریکایی، آفریقایی و آسیایی این مشکل با بیت‌کوین قابل‌حل است. راه‌هایی مثل بیت‌کوین، واریز به حساب‌های مشترک در کشورهای همسایه امکان‌پذیر است ولی در مورد اتحادیه اروپا این مشکل وجود دارد.
یکی از روش‌هایی که وجود دارد این است که شرکت‌ها مخصوصاً در حوزه فناوری‌های نوین، با تغییر مدل تجاری‌شان وارد بازار شوند.
شرکت‌ها نباید این‌قدر درگیر برند و ایران‌ساخت بودن یک محصول برای خارج از کشور شوند، بلکه درعوض با شرکت‌هایی که در کشورهای همسایه واقعاً قابل‌اعتماد هستند ارتباط مشترک برقرار کنند و با نام آن شرکت‌ها صادرات خود را انجام دهند. در حقیقت یک شرکت واسطه خارجی که می‌تواند برای آن‌ها صادرات انجام دهد. برای مثال در ترکیه اکنون شرکت‌های این‌چنینی بسیار فعال هستند. بنابراین هیچ اتفاق خاص و عجیبی نخواهد افتاد و نگرانی بابت اینکه تکنولوژی از دست ما خارج شود هم وجود ندارد.
رویکردهای نادرست بین استارت‌آپ‌ها و بازار فاصله انداخته است
دغدغه‌ها و چالش‌های اصلی شرکت‌های استارت‌آپ چیست؟
قیصری: یک استارت‌آپ کد اقتصادی، کد پستی و خیلی از مجوزها را ندارد. درواقع ما برعکس دنیا عمل می‌کنیم و در ابتدای امر استارت‌آپ را ملزم به گرفتن مجوزها، کد اقتصادی، کد پستی، ثبت در سامانه‌های معاملاتی، مالیاتی و غیره می‌کنیم. درصورتی‌که خاصیت استارت‌آپ یعنی در کمترین زمان و با کمترین هزینه به یک محصول قابل‌قبول در بازار برسد. ولی توقع ما از آن این است که مثل یک شرکت ۱۵ یا ۲۰ ساله کار کرده باشد، لیست مالیاتی و بیمه رد کرده و مجوزهای مختلف را گرفته باشد. درنتیجه رقابت میان استارت‌آپ و شرکت‌های بزرگ، قطعاً به شکست استارت‌آپ‌ها منجر می‌شود.
این یعنی یک فاصله بسیار زیاد میان استارت‌آپ و بازار واقعی ایجاد می‌کنیم.
دیگر چالش استارت‌آپ‌ها این است که گاهی اوقات محصول خود را در جایی ارائه می‌کنند و بعد از مدتی می‌بینند که آن محصول توسط آنجا تولید و به بازار ارائه شده است.
یعنی محصول را به یک سازمان یا نهاد دولتی ارائه داده؟
قیصری: نه صرفاً دولتی. برخی شرکت‌ها و سازمان‌ها به چنان قدرتی رسیده‌اند که اگر ایده‌ای به آن‌ها ارائه شود ظرف مدت کوتاهی آن را پیاده‌سازی کرده و تولید می‌کنند. درنتیجه این امر باعث می‌شود آن استارت‌آپ‌هایی که مشابه با آن محصول را در بازار کار می‌کنند، حذف شوند. درواقع باید بگویم انحصار و انحصارگرایی یک صنعت، بزرگ‌ترین ضرر یک جامعه است.
از تولیدات استارت‌آپ‌ها در کشور ما استفاده می‌شود؟
قیصری: بله استارت‌آپ‌های موفق زیادی داشته‌ایم. هم‌اکنون در حوزه تاکسی، باربری، پلتفرم‌های خریدوفروش و غیره استارت‌آپ‌های موفقی وجود دارد که تا نقطه‌ای خوب هم پیش رفته‌اند.
اما نکته‌ای دراین‌بین وجود دارد که عمده آن‌ها الگوهای خارجی دارند. یعنی بر اساس یک الگوی موفق خارجی پیاده‌سازی شده و جواب گرفته‌اند. مدل کمک کردن به این‌گونه شرکت‌ها با شرکت‌هایی که خلاق هستند یا خلاقیت‌محورند یا اصطلاحاً خیلی اختراع‌گونه دارند جلو می‌روند باید متفاوت باشد.
بنابراین شرکت‌های استارت‌آپی موفق ما عمدتاً الگوی خارجی داشتند، آن‌هایی که خلاقیت‌محور بودند، کمک‌شان نکردیم، به آن‌ها بها ندادیم و درنهایت اینها هم یا رفتند سراغ کپی کردن یا اینکه در کل بی‌انگیزه شده‌اند.
کرونا موجب رشد استارت‌آپ‌های نرم‌افزاری شد
آیااستارتآپها توانستند در دوران کرونا محصول خود را ارائه کرده و خودشان را به مردم اثبات کنند؟
قیصری: آن‌هایی که در زمینه سلامت، آموزش و دورکاری بودند رشد خوبی کردند. برای مثال در طول روزهای کاری جلسات زیادی برگزار می‌کنیم. ناگهان همه این جلسات یک‌دفعه در قالب جلسات مجازی برگزار شد. اپلیکیشن‌هایی آمدند که مخصوص کار گروهی بودند و به‌یک‌باره رشد کردند، چراکه همه پس از استفاده به یکدیگر معرفی کردند.
درواقع همه استارت‌آپ‌هایی که تا دیروز وجود داشتند اما مطرح نبودند، رشد بزرگی داشتند.
اما استارت‌آپ‌هایی که در حوزه فیزیک و سخت‌افزار بودند از دوران کرونا ضربه خوردند، چراکه دیگر نمی‌توانستند کار تیمی و آزمایشگاهی انجام دهند. همچنین بازارها و فروشندگان قطعات سخت‌افزاری نیز تعطیل شدند و کار برای آن‌ها سخت شد. ولی ازلحاظ نرم‌افزاری رشد خوبی داشتیم.
آیا استارت‌آپ‌های ما برای مطرح‌شدن نیاز به تبلیغات دارند یا باید موقعیتی مثل کرونا پیش بیاید تا مردم آن‌ها را بشناسند؟
قیصری: تبلیغات یکی از ارکان مهم حوزه استارت‌آپی است. آن‌قدری که تبلیغات می‌تواند تأثیر بگذارد، شاید یک محصول باکیفیت درجه‌یک نمی‌تواند تأثیر بگذارد. دلیلش هم این است که وقتی شما یک محصول باکیفیت درجه‌یک داشته باشید که کسی نداند، هیچ فایده‌ای ندارد و اصلاً به‌کار گرفته نمی‌شود ولی وقتی تبلیغات داشته باشید، حتی اگر محصول شما عیب و ایرادی داشته باشد، شاید افرادی حضور پیدا کرده و به شما کمک کنند که آن عیب و ایراد هم برطرف شود.
برای مثال احراز هویت غیرحضوری کارگزاری‌های بورس، دیدگاهی است که در دوران کرونا به‌کار گرفتیم و جواب هم داد.
باید یک راهکار استراتژیک برای استارت‌آپ‌ها تدارک دیده شود تا اینکه منتظر باشیم کرونا بیاید و یک اتفاقی بیفتد.
نقش استارت‌آپ‌ها در اقتصاد کشور چیست؟
قیصری: اکنون برترین شرکت‌های پردرآمد دنیا، شرکت‌هایی هستند که در حوزه دیجیتال فعالیت می‌کنند، و این امر انکارناپذیر است. پس خیلی شفاف داریم می‌بینیم که دیگر اقتصاد نفتی بی‌معنی است. نه‌فقط برای کشور ما که تحریم هستیم، کشورهایی که نفت دارند هم الان دیگر برایشان صرفه اقتصادی ندارد.
اکنون خریدوفروش خودرو در کشور ما عمدتاً بر کدام بستر انجام می‌شود؟ این بسترها یک مقدارش استارت‌آپی است. بخش عمده سفرهای درون‌شهری مردم به‌سمت این حوزه می‌رود. یا حتی در حوزه آموزشی، دانشگاه‌ها عمدتاً بسترهایشان دارد نرم‌افزاری می‌شود. تست‌ها و امتحانات دانشگاه‌ها دارد به این سمت می‌رود.
اما اگر خیلی جدی‌تر به قضیه نگاه کنیم، هیچ‌وقت یک استارت‌آپ نمی‌تواند تأثیر کلانی در اقتصاد یک کشور بگذارد. ولی زمانی که در کنار یک سرمایه‌گذاری بزرگ قرار بگیرد، بله. مثلاً صنعت فولاد کشور ما خودش یک نوع قطب مالی محسوب می‌شود، هیچ استارت‌آپ کوچکی نمی‌تواند تا آن حد بزرگ شود ولی یک استارت‌آپ می‌تواند بخشی از کار صنعت فولاد را بر عهده بگیرد که به‌یک‌باره تحولی در درآمد این حوزه اتفاق بیفتد.
درباره فعالیت‌تان در حوزه استارت‌آپ‌های دانش‌آموزی توضیح دهید؟
قیصری: فرد قبل از ورود به محیط استارت‌آپی باید با مفاهیم کاری، فناوری، اقتصادی، فرهنگ‌سازی، سواد رسانه‌ای و … آشنا شود تا سپس در ۱۸ تا ۲۸ سالگی بتوانیم خیلی راحت به او کار بسپاریم. به همین دلیل فکر کردم که در حوزه دانش‌آموزی می‌توانیم وارد سواد رسانه‌ای تکنولوژی شویم. درواقع امروزه با متولدین دهه هشتاد و نود سروکار داریم که به دنیای نامحدود اطلاعات دسترسی دارند.
اگر توانستیم در همین حیطه فناوری روی سواد رسانه‌ای، خلاقیت و مهارت‌های آن‌ها کار کنیم، آن‌وقت از افراد ۱۸ تا ۲۸ ساله‌‌مان خیال‌مان راحت است که آدم‌های بااستعداد و ماهری بار می‌آیند.
ازاین‌رو به همراه یک گروه دیگر وارد این حوزه شدیم و با معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و وزارت کار راجع به آن صحبت کردیم و با استقبال آن‌ها مواجه شدیم. آن‌ها پذیرفتند که به‌طور مثال محتوای این حوزه تولید شود. اکنون وزارت کار دارد بخش تولید محتوی را پیش میبرد.
به‌طور عموم برای همه مدارس و دانش‌آموزان یا منتخبی از آن‌ها؟
قیصری: بله برای عموم اقدام کرده‌ایم. اولین قدم تولید محتوا است که بخشی از آن را وزارت کار می‌تواند به عهده بگیرد، بخشی را وزارت آموزش‌وپرورش و حتی بخشی را هم شهرداری می‌تواند به عهده بگیرد. به‌عنوان‌مثال بزرگ‌ترها به محتوای روی دیوارهای ایستگاه‌های مترو اهمیت کمی می‌دهند چراکه دغدغه‌های ذهنی ما جای دیگری است، درصورتی‌که بچه‌ها و نوجوانان بیشتر کنجکاوند و عکسی که در ایستگاه وجود دارد را آنالیز می‌کنند. بنابراین باید روی محتواسازی کار شود و محتوای فناورانه ایجاد شود.
همچنین با معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری مطرح کردیم که چرا «بوت‌کمپ» آموزش‌های حرفه‌ای فناورانه نداریم. از آن‌ها درخواست کردیم بوت‌کمپ‌ها در ماه‌های مختلف سال برگزار شود و دانش‌آموزان و نوجوانان با یک مهارت کوچک فناورانه آشنا شوند. این مهارت می‌تواند نوشتن کد، درست کردن یک روبات، ساختن ماکت یک خانه هوشمند، حتی ماکت یک ماشین هوشمند باشد، چراکه همین ماکت ماشین هوشمند که در سن ۱۵ سالگی در ذهن یک نوجوان شکل می‌گیرد، در ۲۵ سالگی می‌تواند تبدیل به تولید یک ماشین پیشرفته شود.
خوشبختانه معاونت علمی و فناوری همکاری بسیار خوبی دارد و آمادگی خود را اعلام کرد.
یک دیدگاه