کارآفرینی و گره‌های معدنکاری
آرش ابراهیم‌آبادی؛ استاد دانشگاه و فعال معدنی
اصول و مبانی کارآفرینی در همه زمینه‌های صنعتی و معدنکاری با هم مشابهت دارد. برای مثال، مواردی که می‌توان به‌صورت مشخص از آنها نام برد، عبارتند از: تحقق رشد اقتصادی و ارتقای اقتصاد بازار از طریق تولید محصولات یا ارائه خدمات جدید، اشتغالزایی و ایجاد فرصت‌های کاری متفاوت، تبدیل افراد و کارکنان ساده به پرسنل آموزش‌دیده و ماهر و معرفی این افراد به صنایع بزرگ‌تر و تخصصی‌تر، ارتقای بهره‌وری و اثربخشی تولید از طریق بهره‌گیری از تکنیک‌ها و فناوری‌های نوین.از دیگر شباهت‌ها، رشد خلاقیت و فناوری است که در این زمینه می‌توانیم به پیاده‌سازی و اجرای روش‌های تحقیق و توسعه (R&D)، در تولید محصول، حل مسائل و مشکلاتی که تا امروز لاینحل مانده‌اند و بهبود کیفیت فعالیت افراد اشاره کنیم.
ایجاد تغییر و تحولات اجتماعی، شباهت دیگر کارآفرینی در حوزه‌های گوناگون است که می‌توان در این زمینه به تغییر و بهبود روش‌های سنتی و مرسوم فعلی و جایگزینی شیوه‌های قدیمی با تکنولوژی‌های مدرن اشاره کرد. علاوه بر این، بهبود شیوه زندگی و ارتقای رفاه اجتماعی، ایجاد رشته و گرایش‌های دانشگاهی جدید و ارتقای نقش آن در تصمیم‌گیری‌های کلان، ارائه راهکارهای خلاقانه برای مشکلات حوزه موردنظر، تحقیق در زمینه توسعه اقتصادی و در نهایت، تلاش در راستای بهبود شرایط کسب‌وکار از دیگر موارد مشابهی است که همه حاصل فعالیت‌های نوآورانه است.
برای موفقیت در کارآفرینی؛ خلاقیت و نوآوری از شروط اصلی است. کارآفرین باید بداند که چطور کسب‌وکارش می‌تواند با همتایان خود رقابت کند، می‌تواند چه میزان ریسکی را تحمل کند و در نهایت، چگونه می‌توان یک محصول جدید را به بازار معرفی کرد.
با داشتن این خصیصه، فرد می‌تواند از همه فرصت‌های موجود استفاده لازم را ببرد. به‌طورخلاصه، خلاقیت و نوآوری باعث می‌شود که ایده‌های کارآفرینانه در ذهن یک فرد جرقه بزند و از طرف دیگر، ایجاد روش‌های جدید در زمینه کسب‌وکار و کارآفرینی، نوآوری را تقویت می‌کند و این دو مقوله بر هم هم‌افزایی دارند. اما یکی از مهم‌ترین تفاوت‌ها، بحث Capital Cost یا هزینه سرمایه‌گذاری اولیه بالا است. یعنی معدنکاری هزینه اولیه بسیار بالایی نیاز دارد که یکی از علل کمبود سرمایه‌گذاری در این حوزه است.
یکی دیگر از تفاوت‌ها ریسک بالای بخش معدن است. در فعالیت‌های کارآفرینانه، باید درجاتی از ریسک را پذیرفت، اما در زمینه فعالیت‌های معدنی، ریسک بسیار بالا است و از طرف دیگر، عدم‌قطعیت زیادی در فرآیند معدنکاری وجود دارد که همه ارتباط نزدیکی با ریسک‌پذیری دارند که آنها را می‌توان مهم‌ترین تفاوت‌های کارآفرینی در حوزه معدن با دیگر حوزه‌ها بدانیم.
پس هر رویکرد سودآوری که به نیازهای جامعه بپردازد، براساس شاخص‌های توسعه پایدار باشد و در نهایت، منجر به تولید محصولات بهتر شود، می‌تواند به حل مشکلات معدنکاری کمک کند. پس می‌توان گفت هر نوع فعالیت خلاقانه، نوآورانه و دانش‌بنیان که بتواند در هریک از زمینه‌های معدنکاری، از پی‌جویی و اکتشاف گرفته تا بازاریابی و فروش راه‌حل مناسبی ارائه دهد، برداشتن قدمی در راه‌حل مشکلات حوزه معدن است.
بنابراین، استفاده از این رویکرد در زمینه فعالیت‌های معدنی می‌تواند طیف وسیعی را شامل شود و از موارد ساده مثل سنگ جوری و جدایش دستی در معادن متروکه تا مسائل پیچیده‌تر و مهم‌تر را دربرگیرد. به‌عنوان‌مثال، ایجاد شرکت‌های دانش‌بنیان برای آموزش نرم‌افزارهای معدنی، ابداع روش‌هایی برای استحصال و تولید عناصر نادر خاکی، پیاده‌سازی استاندارد مدیریت ایمنی، بهبود بهداشت و محیط‌زیست یا دیگر رویکردهای مدیریتی در زمینه تصمیم‌گیری در فعالیت‌های معدنی، ارزیابی شاخص‌های توسعه پایدار، استفاده از روش‌های تصمیم‌گیری چندمعیاره در انتخاب فعالیت‌های کارآفرینانه، روش‌های استخراج، انتخاب ماشین‌آلات، بازسازی و بستن معدن، انتخاب گونه مناسب گیاهی در مرحله احیا و… که همه تکنیک‌ها و استانداردهای مدیریتی هستند و می‌توان در حوزه معدن از آنها استفاده کرد و دیدی کارآفرینانه به آن داد.
موارد دیگری که می‌توان به آن اشاره کرد عبارت است از: استفاده از پهپاد، برای اکتشاف و نقشه‌برداری در معادن (که شرکت‌ها می‌توانند از این طریق کارآفرینی کنند و روش‌های سنتی نقشه‌برداری را کنار بگذارند و از روش‌های جدید و نوین استفاده کنند)، شبیه‌سازی و مدل‌سازی عملیات (مثلا عملیات بارگیری و حمل و تخصیص شاول‌تراک یا شاول‌کامیون در معادن که می‌توان با دید کارآفرینانه به آن نگاه کرد)، ابداع روش‌های نوین بازیابی مواد معدنی در کارخانه‌های فرآوری (که فرآیندی بسیار مهم است و می‌توان تحقیقاتی در این زمینه با هدف سود بیشتر انجام داد)، بازیابی مواد معدنی باارزش از باطله‌ها با استفاده از روش‌های نوین، مطالعه استفاده از اینترنت اشیا و امکان‌سنجی ایده‌های آینده برای فعالیت‌های معدنکاری (به عنوان مثال ایده استفاده از کامیون‌های پرنده، ماشین‌های حفار چندمنظوره، آتشباری و انفجار رباتیک، برنامه‌ریزی، ارزیابی زیست‌محیطی، اکتشاف، پایش هوشمند و…اما رسیدگی و دستیابی به این موارد و حتی بیشتر و بهره‌برداری از ظرفیت‌های کارآفرینی در حوزه معدن چندان ساده نیست و با موانع و مشکلات چندی دست‌به‌گریبان است.
این موانع به‌طورخلاصه و به‌صورت تیتروار عبارتند از: عدم‌تکمیل زنجیره تولید، خام‌فروشی، بی‌توجهی به سرمایه‌گذاری در کارخانه‌های فرآوری، نبود یا کمبود ماشین‌آلات به‌روز معدنی، بلوکه بودن بسیاری از پهنه‌ها، کیفیت پایین آموزش و فقدان نقشه‌راه برای بهره‌برداری از ظرفیت‌های کارآفرینی معدن، نبود نیروی متخصص کارآزموده، بی‌توجهی به اهمیت و ضرورت مشوق‌های کارآفرینی، قوانین دست‌وپاگیر و….
منبع: صمت
