سبقت ترکیه و عربستان از ایران در فناوری‌های پیشرو
گزارش منتشر شده از مرکز پژوهش‌ها حاکی از آن است که جایگاه ایران در شاخص آمادگی برای فناوری‌های پیشرو تقریبا در سطح متوسط قرار دارد.
بررسی‌های صورت گرفته نشان می‌دهد که در ایران هر چند سطح بالایی از تحقیق و توسعه و نیروی انسانی با مهارت در فناوری‌های پیشرو وجود دارد ولی این سرمایه‌ها نتوانسته‌اند خود را به خوبی در توسعه صنعتی نمایان کنند.
جایگاه ایران در شاخص آمادگی برای فناوری‌های پیشرو بر اساس داده‌های آنکتاد سنجیده شده و توسط مرکز پژوهش‌ها منتشر شده است. به همین ترتیب مشاهده می‌شود شاخص کل به دست آمده برای ایران در این زمینه، این کشور را در جایگاه ۷۵ ام در سال ۲۰۲۳ قرار داده که در مقایسه با ترکیه(۵۳) و عربستان(۴۷) پایین‌تر است.
آنکتاد ۱۷ نوع فناوری را به‌عنوان فناوری‌های پیشرو دسته‌بندی کرده است که عبارتند از: هوش مصنوعی، اینترنت اشیا، کلان داده، زنجیره بلوکی، فناوری‌های ارتباطی نســل جدید ۵G، چاپ سه بعدی، رباتیک، فناوری پهپادها، انرژی خورشیدی فتوولتائیک و متمرکز، سوخت‌های زیستی، بیوگاز و زیست توده، انرژی باد، هیدروژن سبز، وسایل نقلیه برقی، نانوفناوری و ویرایــش ژن.
معیارهای مورد ارزیابی آنکتاد در محاسبه شاخص آمادگی برای فناوری‌های پیشرو
این شاخص بر اساس ۵ معیار ارزیابی می‌شود که شامل: استقرار فناوری اطلاعات و ارتباطات در جامعه، مهارت‌های نیروی انسانی ، تحقیق و توسعه، فعالیت صنعتی و تامین مالی هستند.
استقرار فناوری اطلاعات و ارتباطات با استفاده از نسبت کاربران استفاده‌کننده از اینترنت در مقایسه با جمعیت و میانگین سرعت دانلود سعی در اندازه‌گیری سطح گسترش فناوری و دسترسی جوامع به زیرساخت‌ها و بررسی کیفیت آن‌ها دارد.
سطح گستردگی استفاده از فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات
داده‌ها نشان می‌دهد شاخص استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات در ایران از ۱۳۸۷ از امتیاز ۰.۱۴ به امتیاز ۰.۵۱ در سال ۱۳۹۸ رسیده است. بر اساس بررسی‌ها با توجه به اینکه جایگاه ایران از میان ۱۵۸ کشور از رتبه ۱۰۴ در سال ۱۳۸۷ به جایگاه ۷۸ ام در سال گذشته کاهش یافته است، می‌توان نتیجه گیری کرد که سرعت رشد دسترسی به فناوری اطلاعات در ایران نسبت به تعداد زیادی از کشورها بیشتر شده بوده است.
ثبات میزان مهارت نیروی انسانی طی ۱۵ سال اخیر
معیار مورد بررسی بعدی میزان مهارت افراد جامعه است که با استفاده از سال‌های تحصیل مورد انتظار و درصد جمعیت شاغل با مهارت بالا ارزیابی می‌شود. آمارهای منتشر شده از مرکز پژوهش‌ها نشان می‌دهد سطح مهارت نیروی انسانی در ۱۵ سال گذشته تقریبا تغییر زیادی نکرده و مقدار شاخص تنها از ۰.۴۳ به ۰.۴۴ رسیده است. این درحالیست که جایگاه ایران در مقایسه با ۱۳۸۷ در این شاخص مهارت نیروی انسانی از جایگاه ۱۰۴ به رتبه ۷۴ در سال گذشته بهبود پیدا کرده است.
تحقیق و توسعه، مطلوب‌ترین جایگاه در میان معیارهای شاخص مورد بررسی
تحقیق و توسعه سومین زیرشاخص مد نظر گزارش آنکتاد است. این سازمان بر اساس تعداد انتشارات درباره فناوری‌های پیشرو و تعداد اختراعات ثبت شده در آن اندازه‌گیری می‌شود. آمارها حاکی از آن است که ایران از ۱۳۸۷ تاکنون در این زیرشاخص بهبود جزئی پیدا کرده است چنانچه مقدار شاخص آن از ۰.۳۵ افزایش یافته و به ۰.۴۶ در سال ۱۳۹۸ رسیده است. این اتفاق نیز باعث شده رتبه ایران در میان تمام کشورهای مورد بررسی از رتبه ۴۰ ام به رتبه ۳۵ کاهش یابد.
جایگاه پایین فعالیت‌های صنعتی مربوط به فناوری‌های پیشرو در ایران و ضعف تخصیص منابع مالی
فعالیت‌های صنعتی شاید مهم‌ترین معیار بررسی این شاخص باشد. تحقیق و توسعه، نیروی انسانی با مهارت و افزایش بهره‌وری، فناوری اطلاعات و … در راستای افزایش تولیدات کشور و در نتیجه افزایش رفاه مردم صورت می‌گیرند.
تئوری‌هایی اقتصادی در زمینه تجارت بین‌الملل وجود دارد که عنوان می‌کند کشورهای درحال توسعه چناچه اقدام به تجارت با کشورهای صنعتی‌تر کنند، رابطه مبادله آن‌ها ضعیف‌تر شده و اتفاقا شکاف صنعتی آن‌ها در ازای ارزان‌تر فروختن کالاهای صادراتیشان به کشورهای صنعتی افزایش می‌یابد. به همین ترتیب برخی از اقتصاددانان عنوان کرده‌اند راه حل خروج کشورهای درحال توسعه از این سیکل معیوب، اهتمام به کالاهای صنعتی و دانش بنیان و استفاده از فناوری‌های پیچیده‌تر در کالاهای صادراتی خود است.
این درحالیست که مقایسه جایگاه ایران در میان سایر کشورها از نظر سهم صادرات محصولات با فناوری بالا و خدمات دیجیتال، از شاخص ۰.۲۱ به شاخص ۰.۲۸ طی ۱۵ سال افزایش یافته و جایگاه آن در میان کشورها با بهبود جزئی از رتبه ۱۳۲ به ۱۱۸ در سال گذشته همراه بوده است.
آخرین زیرشاخص نیز که نشان‌دهنده دسترسی بخش خصوصی نسبت به اعتبارات داخلی عنوان شده، نشان‌دهنده قرارگیری ایران در جایگاه ۶۲ام در زمینه تخصیص اعتبار است که نسبت به سال ۱۳۸۷ بهبود جزئی از جایگاه ۶۵ام یافته است.
منبع: اکوایران
