تبیین نقش آموزش شهروندی در تحقق شهر هوشمند

پیشرفت تکنولوژی‌های ارتباطی در اواخر قرن بیستم طلیعه تحولاتی شگرف در تمامی شئون زندگی بشر بود؛ این امکانات نه تنها نمونه‌های جدیدی از تعاملات انسانی و مناسبات بین گروهی را پدید آورد، بلکه باعث تحول و دگرگونی فرم‌های جدید ارتباطی شد.

به گزارش اقتصاد الکترونیکی به نقل از ایمنا و بر اساس چکیده یک مقاله، یکی از مفاهیمی که متأثر از پیشرفت فناوری ارتباطی دچار تحول شده مفهوم شهر است. تکنولوژی‌های نوین ارتباطی و تعاملات مجازی در آستانه قرن بیست و یکم به شهرها این امکان را داده که از جغرافیای فیزیکی و از گستره مناسبات محلی خود خارج شده و وارد یک میدان و یک جغرافیای جدید شوند.

بر همین اساس، شهر همچون دیگر حوزه‌ها این امکان را یافته که مجازی یا هوشمند شود؛ شهر هوشمند به عنوان روشی نوین در جهت رفع بسیاری از مشکلات موجود در مسیر مدیریت کارآمد شهری مطرح می‌شود و در میان آموزش شهروندی نقش مؤثری در ارتقای سطح دانش و فناوری‌های جدید و فرایندهای نوآوری شهروندان دارد.

نقش افزایش دانش شهروندان در شکوفایی خلاقیت آنان

هرچه سطح دانش شهروندان بالاتر رود، خلاقیت و ایده‌پردازی آنها بیشتر شده و در ایجاد شهر هوشمند نقش موثرتری خواهد داشت. پیشرفت تکنولوژی‌های ارتباطی در اواخر قرن بیستم طلیعه تحولاتی شگرف در تمامی شئون زندگی بشر بوده و آموزش شهروندی از ارکان اساسی زندگی اجتماعی عصر حاضر است.

در جوامع صنعتی از طریق برنامه‌ریزی‌های متنوع به آموزش مهارت‌های زندگی می‌پردازد؛ یاد گیری پارامترهای آموزش رفتار شهروندی و افزایش کیفیت زندگی جمعی و تقویت سرمایه اجتماعی می‌انجامد و این آموزه‌ها به تقویت اخلاق اجتماعی و همبستگی اجتماعی یک جامعه در سطح محلی و جهانی منجر می‌شود.

آموزش شهروندی به عنوان یک واقعیت اجتماعی در سال ساختار فرهنگی جامعه در قالب سه شکل امتناع شهروندی امکان شهروندی و ایجاد به شهروندی قابل مطالعه است. با توجه به اینکه هر جامعه‌ای بر اساس به زمینه‌های فرهنگی ورزشی خود، شهروندان خاص خصوصیات ویژه پرورش می‌دهد و این امر ضامن بقا و تداوم حیات اجتماعی و میزان توسعه هر کشور به شمار می‌آید، باید آموزش‌های شهروندی حساب شده‌ای برای ارائه به تمام اقشار جامعه به طور وسیع در نظر گرفته شود.

ارائه آموزش از طریق نهادهای رسمی

آموزش را می‌توان از رسمی‌ترین نظام آموزش کشور یعنی آموزش و پرورش آغاز کرد، زیرا آموزش و تربیت شهروندی، سرمایه‌گذاری برای آینده مورد نظر کشور در تمامی ابعاد است. آموزش شهروندی منجر به تحکیم و تقویت نظام آموزشی مهارت‌های شهروندی در جهت استحکام دموکراسی و مشارکت پایدار شهروندان می‌شود؛ آموزش شهروندی باید در راستای خلاقیت‌ها ابتکارها و خودشکوفایی شهروندان همچنین رفع نیازهای پایدار و همه جانبه شهروندی صورت گیرد.

شهروند در جامعه باید به صورت صحیح نسبت به وظایف خود آگاهی داشته باشد تا بتواند از روش‌های صحیح و منطقی وظایف خود را به انجام برساند. توسعه سریع فناوری‌های جدید و فرایندهای نوآوری مدل جدیدی از شهرها را به نام شهر هوشمند به وجود آورده است؛ شهری که با استفاده از فناوری‌های جدید انتقال نوآوری و مدیریت دانش زیست‌پذیرتر، کاربردی‌تر، رقابتی‌تر و بروزتر است.

سه جنبه مهم شهر هوشمند شامل عوامل نهادی، عوامل فناوری و عوامل انسانی است که از ادغام این سه عامل، شش زمینه اصلی شهر هوشمند تحت عناوین جامعه هوشمند، اقتصاد هوشمند، حاکمیت هوشمند، جابجایی هوشمند، محیط زیست هوشمند و زندگی هوشمند شکل می‌گیرد. از یک سو این شش زمینه ابزار کارآمد کردن دولت در مدیریت و حکمروایی شایسته است و از سوی دیگر موفقیت شهر هوشمند به وسیله سرمایه و تکنولوژی نیست و وابسته به رهبری جامعه و همکاری درون گروهی تحت لوای حکمروایی شایسته شهری است؛ لذا الگوی توسعه پایدار به دگرگونی شالوده‌ای در سبک زندگی و حکمروایی جوامع جهان نیاز دارد.

شیوه‌های یادگیری الکترونیک

از آنجا که بخشی از خدمات شهر هوشمند در قالب خدمات الکترونیکی ارائه می‌شود، به نظر می‌رسد از الگوی سازماندهی مارپیچی از جمله فنون رویکرد آموزش استفاده کرد. مهم‌ترین ویژگی شهر هوشمند که این مقوله را از سایر موضوعات مدیریت شهری متمایز ساخته، موضوع انسان هوشمند است، زیرا مردم مهمترین ویژگی تمایز شهرهای هوشمند از شهرهای دیجیتالی در دنیای حاضر هستند.

یکی از مهم‌ترین راهکارهای دستیابی به تحقق هدف شهر هوشمند، برنامه‌ریزی جهت همسویی کردن فعالیت‌ها با فرهنگ‌های مختلف شهری و همسو با نیازهای اقشار مختلف اجتماع است، در غیر این صورت مردم در برابر این سبک از تغییرات مقابل خواهند کرد و تحقق این هدف بزرگ را با مشکل مواجه می‌کند.

یکی از مهم‌ترین دلایل عدم تحقق شهر هوشمند در جوامع مختلف، شکاف دیجیتالی موجود در جامعه است؛ شکاف دیجیتالی در واقع زمانی حاصل می‌شود که مردم حاضر در یک جامعه نسبت به تغییراتی که در حوزه شهر هوشمندسازی فعالیت‌ها در شهر اتفاق می‌افتد، بی‌تفاوت هستند و تمایلی به همسو شدن با این موضوعات ندارند که در این خود دلایل متنوعی دارد و شاید بتوان مهم‌ترین عامل را نبود اطلاعات کافی در نحوه استفاده و یا سخت و غیرقابل دسترس بودن این امکانات برای کلیه اقشار مختلف جامعه دانست.

رفع این مشکل می‌تواند به عنوان مهم‌ترین راهکار سرعت بخشی به همسو کردن مردم با تکنولوژی‌های جدید باشد. در این میان فناوری اطلاعات و ارتباطات از مهارت‌های اساسی جامعه امروز است که شهروندان باید به آن مجهز باشند. کشورهایی مانند ژاپن، استرالیا، کانادا و آمریکا به چنین اهمیتی پی برده و آن را در موضوعات درسی نظام آموزش و پرورش خود گنجانده‌اند؛ بنابراین بسیار حائز اهمیت است به این فهم نائل شویم که آموزش شهروندان و پرورش مهارت‌های فناورانه در مدارس و محیط‌های خارج از آن نیز باید مورد توجه قرار گیرد.

رسانه‌های گروهی و نهادهایی مانند شهرداری‌ها نیز در پرداختن به آموزش و فرهنگ‌سازی چنین مفاهیم اساسی باید کوشا باشند. آموزش رفتارهای شهروندی در افزایش کیفیت عملکرد سازمان‌های مدنی بسیار اثرگذار است؛ این آموزش‌ها به تقویت اخلاق اجتماعی و بسته همبستگی اجتماعی یک جامعه در سطح محلی ملی و جهانی کمک خواهد کرد. نقش آموزش شهروندی به افراد جامعه را باید در قالب شناختی که شهروندان نسبت به قوانین و مقررات جامعه به دست می‌آورند، مورد بررسی قرار داد.

در واقع دولت و نهادهای قانون‌گذار، سازمان‌های ملی و محلی، شهرداری‌ها و سایر ارکان مدیریت شهری از طریق آموزش حقوق شهروندی و مهارت‌های زندگی جمعی و شناخت اصول مدیریت شهری نقش بارزی در تربیت شهروندان خواهند داشت. در این راستا بخشی از این آموزه‌ها در مورد انتظارات از مدیریت شهری جامعه است و همچنین نقش شهروندان در قبال مدیریت شهری را افزایش می‌دهد. در واقع نقش آموزش قوانین و مقررات شهروندی یکی از مهم‌ترین نقاط اتصال مدیریت شهری با شهروندان قلمداد می‌شود؛ بنابراین آموزش شهروندان از طریق آشنایی و شناخت آنان در پرتو قوانین و مقررات شهری به صورت رسمی و غیررسمی باعث می‌شود که شهروندان نقش پویاتری در مشارکت شهری و مفهوم شهروندی داشته باشند.

جمع‌بندی و نتیجه‌گیری:

با مروری بر ویژگی‌ها و الزامات شهرهای هوشمند مشخص می‌شود که شهروندان، بهره‌برداران کلیدی شهرهای هوشمند هستند. با توجه به مطالعات انجام شده آشکار می‌شود که آموزش شهروندی در پیاده‌سازی و بهره‌برداری از شهر هوشمند نقشی اساسی دارد.

منطق یک شهر هوشمند تفاوت بنیادی با منطق شهرهای کلاسیک دارد، شهر هوشمند شهری نظام‌مند است که از امکان دسترسی آسان به خدمات فراگیری خدمات شهری و به نوعی غیرمتمرکز کردن خدمات شهری برخوردار است. در این شهرها اداره امور شهروندان شامل خدمات و سرویس‌های دولتی و سازمان‌های بخش خصوصی به صورت برخط و شبانه‌روزی در هفت روز هفته با کیفیت و ضریب ایمنی بالا انجام می‌شود؛ به عبارتی در شهر هوشمند تمام خدمات مورد نیاز ساکنان از طریق شبکه‌های اطلاع رسانی و یکپارچه تأمین می‌شود.

اگرچه شهرهای هوشمند ابتدا در کشورهای صنعتی شکل گرفت، اما این شهرها امروز دیگر فقط منحصر به این کشورها نیست، اخیراً در کشورهای در حال توسعه نیز شاهد شکل گیری و گسترش شهرهای هوشمند هستیم.

بررسی ویژگی‌ها و فرهنگ مردم هر شهر توأم با در نظر گرفتن اینکه کدام بخش از شش زمینه‌های اصلی شهر هوشمند یعنی جامعه هوشمند، اقتصاد هوشمند، حاکمیت هوشمند، جابجایی هوشمند، محیط زیست هوشمند و زندگی هوشمند قرار است هوشمند شود؛ مدل‌های یادگیری مناسب انتخاب و با برنامه‌ریزی صحیح و درست آن مدل را پیاده‌سازی و اجرا کرده، لذا با بهره‌گیری از یک مدل آموزشی صحیح می‌توان در جهت هوشمندسازی شهر گام برداشت.

آموزش شهروندی از ارکان اساسی زندگی اجتماعی عصر حاضر است و در جوامع صنعتی از طریق برنامه‌ریزی‌های متنوع به آموزش مهارتهای زندگی پرداخته می‌شود؛ از این رو یاد گیری پارامترهای آموزش رفتار شهروندی به افزایش کیفیت زندگی جمعی و تقویت سرمایه اجتماعی می‌انجامد.

از آنجا که بخشی از خدمات شهر هوشمند در قالب خدمات الکترونیک ارائه می‌شود، به نظر می‌رسد که شهروندان بنا به دلایل متنوعی همچون ناآگاهی و آشنا نبودن با نحوه استفاده از این خدمات، پایین بودن سطح سواد رسانه‌ای و شکاف دیجیتالی نسل‌های مختلف در عمل آنچنان که باید از خدمات بهره‌برداری نمی‌کنند، بنابراین آموزش شهروندی برای بهره‌گیری از امکانات و ارتقا سطح دانش فناوری‌های جدید است.

اجرای پروژه شهر هوشمند در چارچوب سازمانی معین و تعریف شده با تفکیک وظایف در بخش‌های مختلف قابل اجرا است و بر این اساس راهکارهای سازمانی با تکیه بر قابلیت‌ها و درجات اهمیت یکایک ذی‌نفعان حقوقی پروژه از یک سو و با استفاده از تجارب شهرهای هوشمند دنیا از دیگر سو، پیشنهاد شده است.

پیشنهادهایی برای ارتقای آموزش شهروندی و در نهایت تحقق شهر هوشمند ارائه شده که از جمله آنها می‌توان به تدوین و پیاده‌سازی برنامه‌های حضوری و غیرحضوری آموزش، آموزش از طریق اپلیکیشن‌ها و بازی‌های کامپیوتری، آموزش از طریق وب‌سایت‌های آموزشی، آموزش از طریق طراحی بیلبوردها و طرح‌های گرافیکی قابل نصب در سطح شهر، ارتقای بستر اینترنت و سرعت آن جهت پیاده‌سازی خدمات الکترونیک و استفاده آسان شهروندان از آن اطلاع‌رسانی و تبلیغ در خصوص معرفی امکانات هوشمند ایجاد شده در شهر، ترغیب و تشویق شهروندان به خلاقیت و نوآوری و ارائه ابتکار راه‌اندازی کیوسک‌های اطلاع رسانی شهری و ایجاد اتاق‌های فکر و فضاهای مناسب تبادل افکار و ایده‌ها در خصوص هوشمندسازی شهر اشاره کرد.