انقلاب صنعتی چهارم یا صنعت ۴ چیست؟

آخرین به روز رسانی: ۷ خرداد ۱۴۰۲

۰ 98 خواندن این مطلب 3 دقیقه زمان میبرد

دیجیتالی شدن سبب ایجاد تحول مهم و عظیمی در زمینه نحوه تولید کالا شده است. این تغییر چنان تاثیرگذار است که به آن صنعت ۴ (Industry 4.0) اطلاق می‌شود، اصطلاحی که به وقوع انقلاب صنعتی چهارم در حوزه تولید اشاره دارد. انقلاب صنعتی چهارم روندی را ادامه می‌دهد که با انقلاب صنعتی سوم و استفاده از رایانه و اتوماسیون آغاز شد و البته آن را با سیستم‌های هوشمندی که از داده‌ها و یادگیری ماشین بهره می‌برند ارتقا می‌دهد.

اصطلاح صنعت ۴ از Industrie 4.0 آلمانی گرفته شده که نام طرح دولت آلمان برای دیجیتال‌سازی نسبتا کامل صنایع تولیدی بود. سند این برنامه راهبردی در سال ۲۰۱۳ ارائه شد و یکی از نخستین متونی بود که این اصطلاح را به کار می‌برد.

صنعت ۴ یا انقلاب صنعتی چهارم روش‌های پیشرفته تولید را با اینترنت اشیا در می‌آمیزد و سیستم‌های تولید به هم متصل و خودکاری را به وجود می‌آورد که با ارسال و تحلیل اطلاعات و استفاده از آنها اَعمال و اقدامات هوشمندانه‌‌ای در دنیای فیزیکی صورت می‌دهند. وجه مشخصه صنعت ۴ ظهور فناوری‌هایی مانند رباتیک، تحلیل داده، هوش مصنوعی و فناوری‌های شناختی، نانوتکنولوژی، رایانش کوانتومی، پوشیدنی‌ها، اینترنت اشیا، ساخت افزایشی (additive manufacturing) و مواد پیشرفته است.

“فناوری هوشمند” رسانه تخصصی انقلاب صنعتی چهارم

گرچه صنعت ۴ ریشه در حوزه تولید دارد اما موضوع آن از تولید فراتر می‌رود. فناوری‌های هوشمند صنعت ۴ نحوه طراحی، ساخت، استفاده و نگهداری از محصولات و قطعات را دگرگون می‌کنند. آنها می‌توانند خود سازمان‌ها را نیز دگرگون کنند: اینکه چگونه سازمان‌ها اطلاعات را تفسیر و بر اساس آنها عمل می‌کنند تا به برتری عملیاتی دست یابند و پیوسته تجربه مشتریان و همکاران را بهبود ببخشند. به اختصار، دنیای دیجیتالی صنعت ۴ احتمالا قواعد تولید، عملیات، نیروی کار و حتی جامعه را تغییر خواهد داد.

انقلاب صنعتی چهارم که اکنون در حال تجربه آن هستیم عمدتا با پدید آمدن سیستم‌های فیزیکی سایبری (cyber-physical systems) و اینترنت اشیا در حال وقوع است. اصطلاح سیستم‌های فیزیکی سایبری به یکپارچه‌ شدن فرایندهای فیزیکی، رایانش و شبکه اشاره دارد. رایانه‌ها و شبکه‌ها به پایش و کنترل فرایندهای فیزیکی می‌پردازند و این کار با حلقه‌های بازخوردی انجام می‌شود که در آنها فرایندهای فیزیکی بر رایانش اثر می‌گذارد و بالعکس.

تاریخچه انقلاب‌ها و تحولات صنعتی در یک نگاه

در بررسی نحوه تحول تولید از حوالی قرن نوزدهم تا دوره اخیر ملاحظه می‌کنیم که در این بازه زمانی جهان سه انقلاب صنعتی را تجربه کرده است:

انقلاب صنعتی اول

نخستین انقلاب صنعتی در اواخر قرن هجدهم و اوایل قرن نوزدهم میلادی به وقوع پیوست. در این برهه زمانی حوزه تولید تحول یافت، به‌گونه‌ای که دیگر صرفا به نیروی جسمانی انسان و کمک برخی حیوانات متکی نبود، بلکه فعالیت‌های تولید شکلی بهینه‌تر یافت که در آن در کنار افراد، از موتورها و ماشین‌آلات دیگری استفاده می‌شد که با بخار و آب انرژی خود را تامین می‌کردند.

انقلاب صنعتی دوم

در اوایل قرن بیستم با استفاده از برق در کارخانه‌ها، جهان وارد انقلاب صنعتی دیگری شد. استفاده از برق امکان افزایش کارآیی را به تولیدکنندگان می‌داد. در این دوران بود که مفاهیم تولید انبوه مثل خط مونتاژ به منظور افزایش بهره‌وری مطرح شد.

انقلاب صنعتی سوم

در اواخر دهه ۱۹۵۰ میلادی، زمانی که تولیدکنندگان شروع به استفاده از فناوری الکترونیک و در نهایت رایانه کردند، سومین انقلاب صنعتی به آرامی پدیدار شد. در این دوره تولیدکنندگان تحولی را تجربه کردند که شامل تاکید کمتر بر فناوری مکانیکی و آنالوگ و تاکید بیشتر بر فناوری دیجیتال و نرم‌افزارهای اتوماسیون بود.

فناوری‌های تحول‌آفرین در صنعت ۴