آیا “وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات” به‌تنهایی می‌تواند کلیه مشکلات حوزه فناوری اطلاعات و اقتصاد دیجیتال را حل کند؟
علیرضا خدایی
مدیرمسئول ماهنامه اقتصاد دیجیتال و پایگاه خبری اقتصاد الکترونیکی
یکی از مواردی که برای یک فرد شاغل در هر حرفه‌ای در کنار بحث مالی جذاب است رویکرد و توجه مخاطب است و اینکه نظر خود را اعلام کند. وقتی این کار یک یادداشت در یک رسانه باشد پس ارزشش چندین برابر است.
در مورد یادداشت قبل نظرات مختلفی برای ما ارسال شد که به‌نوعی ما را به آینده امیدوار کرد بخصوص نظرات انتقادی؛ قبل از اینکه بخواهم به برخی از این نظرات و ابهاماتی که برخی دوستان داشتند پاسخ بدهم از همه آن‌ها به خاطر توجه به این نشریه و مجموعه رسانه‌ای سپاسگزارم.
دوستان مواردی را ذکر کردند اگر در شماره پیش اهداف نشریه اقتصاد دیجیتال و پایگاه خبری اقتصاد الکترونیکی را کامل‌تر شرح می‌دادیم شاید پیش نمی‌آمد و جا دارد پوزش ما را بپذیرید.
خیلی از دوستان اعتقاد دارند که بسیاری از محتوی خارج از حوزه اقتصاد دیجیتال است که باید به این موضوع از چند وجه پاسخ دهم:
شاید بسیاری از دوستان و کارشناسان تقسیم‌بندی‌هایی در هر حوزه دارند اما نام رسانه جدای از این تقسیم‌بندی‌ها است و نشان این مجموعه مطبوعاتی است که نشان تجاری یا همان برند این رسانه محسوب می‌شود و به طبع با انتخاب این اسم تصمیم داشتیم به‌نوعی مخاطب چارچوب محتوی ما را متوجه شود و خیلی نیازی به توضیحات تکمیلی نباشد. یک نشریه ممکن است که در حوزه‌های مرتبط و یا بخش‌های دیگر فعالیت نماید یا نیاز باشد تا محتوی از برخی شاخه‌های دیگر داشته باشد هرچند که شخصا معتقدم که تمام محتوی ما در حوزه اقتصاد دیجیتال بوده است.
یکی از مواردی که دوستان تاکید داشتند این است که اقتصاد دیجیتال متفاوت از فناوری اطلاعات است شاید صحیح باشد اما هنوز مرزبندی مشخصی وجود ندارد و نظرات بسیار متفاوت است. ابتدا یک خاطره تعریف می‌کنم بعد شرح کامل‌تر را خواهم داد حدود دو سال پیش که پایگاه خبری اقتصاد الکترونیکی را آغاز کردیم یکی از دوستان کارشناس به من انتقاد کرد: چرا الکترونیکی؟ و اکنون دوران پایان الکترونیکی است و برای من که در رشته سخت‌افزار تحصیل‌کرده‌ام مرزبندی آنالوگ و دیجیتال را نمایان کرد و وقتی به رفرنس‌های معتبر دنیا رجوع کردم تا فرق بین اقتصاد الکترونیکی و اقتصاد دیجیتال را متوجه بشوم فرق خاصی مشاهده نکردم ضمن اینکه اکثر افراد از اقتصاد دیجیتال استفاده می‌کردند و اقتصاد الکترونیکی هم به اقتصاد دیجیتال مرتبت می‌شد و نمونه آن ویکی‌پدیا. پس معتقدم بسیاری از مرزبندی‌ها سلیقه‌ای است.
کلا از زمانی که دانش ارتباطات و علوم رایانه‌ای به‌نوعی به هم گره خرده‌اند در هر دوره ما نام‌های متفاوتی سروکار داریم یک‌زمان در دانشگاه اسم تمام گرایش‌های کامپیوتر IT می‌شود ولی مجدد از هم جدا شدند! حال اینکه چه استدلال‌هایی دارد آیا علمی است و یا غیر، ما در این مجموعه تعیین‌کننده نیستیم و بیشتر نظاره‌گرهستیم.
برخی کارشناسان اعتقاد داشتند که پرداختن به حوزه‌هایی نظیر دولت الکترونیکی خیلی سنخیتی با اقتصاد دیجیتال ندارد؛ یاد دارم وقتی برای اولین بار در حوزه تجارت الکترونیکی مطالعاتی انجام می‌دادم یکی از فصل‌های کتاب مربوطه دولت الکترونیک بود و همین سوال را از یکی از اساتید داشتم که دولت الکترونیکی چه سنخیتی با تجارت الکترونیک دارد ایشان جواب را در دو وجه داد:
۱- تجارت الکترونیک یک نماد و نشان است و به‌نوعی شاخه‌های مختلف زیرمجموعه آن است و معنی آن خیلی مهم نیست و دولت الکترونیکی یک زیرشاخه از تجارت الکترونیکی است.
۲- در همه جای دنیا کارها و خدمات دولتی نقشی اساسی در کسب درآمد حوزه فناوری دارد که خود قوانین و نحوه اتصال دو بخش خصوصی و دولتی و قسمت بعدی هم در خدماتی است که حوزه فناوری اطلاعات می‌تواند از بخش دولتی کسب درآمد نماید پس یکی از منابع اقتصاد دیجیتال و تجارت الکترونیکی در حوزه دولت الکترونیکی است.
حال در اقتصاد دیجیتال هم چنانچه یادداشت دکتر ناظمی و تقسیم‌بندی به سه هسته را مطالعه کنید خیلی در تقسیم‌بندی‌ها دولت الکترونیکی بدان اشاره نشده است و شاید هم ایشان این بخش را زیرمجموعه یکی از هسته‌ها دانسته‌اند اما همان‌طور که بالا گفته شد اقتصاد دیجیتال در دو بخش به دولت الکترونیکی وابسته است:
اول خدمات الکترونیکی است که دولت به جامعه و بخصوص بخش اقتصاد دیجیتال ارایه می‌دهد و باعث می‌شود تا این حوزه با حداقل موانع به مسیر خود ادامه دهد.
دوم اینکه مفهوم کلمه اقتصاد چیست؟ انجام خدمات و پروژه‌های دولتی در همه جای دنیا یکی از بخش‌های اصلی درآمد هر حوزه اقتصادی است و در کشور ما که جای خود دارد. وقتی‌که کارهای دولت الکترونیک یکی از درآمدهای اصلی فناوری اطلاعات در کشور است پس آیا مهم نیست که در یک رسانه تخصصی در این حوزه بدان پرداخته شود؟
یکی از موارد دیگری که بسیاری از دوستان بدان پرداختند و نظراتی داشتند یادداشتی بود با نام “لزوم تشکیل معاونت اقتصاد دیجیتال در سطوح مدیریتی اصلی کشور ” درج شده بود و برخی دوستان اعتقاد داشتند که تمامی موارد یاد شده شرح وظایف وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات است، بله بنده هم این را می‌دانستم اما یک سوال دارم همان‌طور که گفته شد برخی دوستان هم معتقدند که باید حوزه فناوری اطلاعات و اقتصاد دیجیتال از هم جدا باشند، حال وظیفه این وزارتخانه کدام است؟ سازمان توسعه تجارت الکترونیکی به کدام وزارتخانه مرتبط است؟
امروزه بسیاری از کسب‌وکارهای حوزه اقتصاد دیجیتال مستقل از کسب‌وکارهای دیگر نقش درآمدزایی دارد و همه کسب‌وکارهای دیگر (حتی کسب‌وکارهای سنتی) صد در صد به اقتصاد دیجیتال وابسته شده‌اند، آیا وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات می‌تواند در همه این ارکان نقش تاثیرگذار داشته باشد؟
همین دولت الکترونیکی که به‌نوعی متولی آن وزارت ارتباطات است تا چه حد موفق و درست عمل کرده است؟ یکی از اهداف شبکه ملی اطلاعات توسعه دولت الکترونیکی است اما چقدر درست اجرا شده است و تاثیر گذار بوده است شما سیستم خود وزارتخانه‌های دولتی را توجه کنید آیا وزارت دارایی امکان اتصال به وزارت رفاه، کار و تامین اجتماعی را دارد؟ از فعالان کسب‌وکار بپرسید چندین سال است که سازمان تامین اجتماعی و اداره مالیات سیستم‌های خود را الکترونیکی کرده‌اند آیا مشکلات حل شده است یا هر روز مشکلات بیشتر می‌شود؟ آیا بروکراسی اداری کم شده است؟ این دو اداره که زیر نظر مستقیم دولت هستند هنوز نتوانسته‌اند حداقل یک پروتکل واحد را طراحی و رعایت کنند حال که خیلی ارگان‌ها خارج از اختیارات دولت است.
چند سالی است که شاهد تورم افسار گریخته در کشور هستیم و همه می‌دانیم ایجاد یک سیستم جامع در کشور مانع بسیاری از مفاسد مالی نظیر سفته‌بازی، رشوه و اختلاس می‌شود اما نتیجه؟
باز هم تاکید دارم که عدم استفاده از کارشناسان حرفه‌ای فناوری اطلاعات در سطوح مدیریتی کلان و عدم اطلاع کافی مدیران از این حوزه یکی از دلایل اصلی مشکلات است که با تشکیل یک معاونت در سطح کلان کشور خیلی مشکلات حل خواهد شد.
یکی از دوستان مخالف مثالی در مورد عدم تشکیل یک معاونت در سطوح اصلی مدیریت زد که بد نیست از همین مثال جواب خود ایشان و بقیه دوستان استفاده کنم. ایشان معتقد بودند که یکی از مباحث مهم کشور که همه ارگان‌ها با آن درگیر هستند بحث عمران است و اگر قرار بود این نگاه باشد پس بجای وزارت مسکن راه و شهرسازی باید رییس جمهور یک معاونت در این حوزه داشته باشد؟ بله اتفاقا نظر ما هم همین است که مشکلاتی در حوزه عمران کشور اتفاق افتاده است برای حوزه اقتصاد دیجیتال و فناوری اطلاعات نیافتد.
تا همین چند سال پیش چند وزارتخانه عمرانی داشتیم؟ اکنون هم حداقل دو وزارتخانه عمرانی داریم کدام وزارتخانه و ارگان حکومتی در کشور می‌باشد که معاونت عمرانی نداشته باشد؟ آیا مجلس کمیسیون اقتصاد دیجیتال و فناوری اطلاعات تشکیل داد؟ چنانچه یکی از مهم‌ترین کمیسیون‌های مهم مجلس کمیسیون عمران است.
از همه مهم‌تر آیا عملکرد جزیره‌ای همین حوزه عمران مشکلات را حل کرده است؟ مشکل مسکن؟ مشکل محیط‌زیست؟ سدها؟ راه‌ها؟ و اگر یک شورا که از همه نهادهای دولتی و خصوصی وجود داشت و کار کارشناسی انجام می‌شد بهتر نبود؟
اتفاقا حوزه عمران کشور مثال خوبی بود که بخش اقتصاد دیجیتال و فناوری اطلاعات آن اشتباهات را تکرار نکند و ضمن اینکه این حوزه بسیار بیشتر از حوزه عمران در زندگی ما رخنه کرده است درحالی‌که بیشتر افراد تصمیم‌گیرنده در کشور غیرمتخصص هستند و این حوزه کاملا تخصصی است باز هم همان‌طور که بیشتر کارشناسان تاکید دارند حداقل برای یک دوره معین یک شورا در سطوح کلان کشور در حوزه اقتصاد دیجیتال و فناوری اطلاعات باید وجود داشته باشد تا جزیره‌ای عمل نشود و تصمیمات درست و جامع گرفته شود. چرا که جزیره‌ای عمل کردن نه‌تنها مشکلات را حل نمی‌کند بلکه کارها را پیچیده‌تر و ذهن جامعه را به این حوزه منفی می‌کند.
- این یادداشت و بخصوص بخش دوم آن مرتبت با یادداشت شماره پیشین “لزوم تشکیل معاونت اقتصاد دیجیتال در سطوح مدیریتی اصلی کشور ” است پس چنانچه ابهاماتی بود پیشنهاد می‌شود که یادداشت شماره قبل را که در پایگاه خبری اقتصاد الکترونیکی یا شماره پیشین اقتصاد دیجیتال موجود است مطالعه نمایید.
۶ دیدگاه ها