بررسی مزیت‌ های کسب‌وکار آنلاین و ارزش‌های اجتماعی دیجیتال

رتبه ۸۶ در توسعه دولت الکترونیک؛ بلوغ دیررس دیجیتالی ایران چه زمانی است؟

طبق آخرین گزارش سازمان ملل درسال ۲۰۱۸، رتبه ایران در شاخص توسعه دولت الکترونیک، ۲۰ پله بهبود یافته است. اما پیشرفت های کنونی کشور درقیاس با سایر کشورها چندان چشمگیر نیست و این به معنای فاصله زیاد ایران تا رسیدن به بلوغ دیجیتالی است.

فاطمه فلاح زاده؛ بازار

کسب‌وکارهای دیجیتال یا آنلاین، کسب‌وکارهایی هستند که خریداران و فروشندگان بر بستر اینترنت می‌توانند بدون حضور فیزیکی و توجه به بعد زمانی مشخص نیازهای خود را برطرف سازند. این نوع کسب‌وکارها علاوه بر مزیت‌های تسهیل‌گرانه، مزیت‌های اجتماعی قابل توجهی را نیز به همراه دارند چراکه با سرعت بیشتر و هزینه کمتر بهترین پاسخ را به مشتریان ارائه می‌دهند. پاسخی سریع با هزینه‌ای کم موجب کسب اعتماد عموم و گسترش دنیای دیجیتال می‌شود.

بر اساس آمارهای بررسی شده، در آینده‌ای نه چندان دور تعداد کاربران شبکه های اجتماعی به بیش از سه میلیارد نفرخواهد رسید که به طور حتم این موضوع صفحه‌ای از توسعه و رونق کسب و کارهای دیجیتالی را ورق خواهد زد.

کشورها از نظر وضعیت اقتصاد اینترنتی و محرک‌های اقتصادی در ‌پنج گروه مختلف نوظهور، عقب مانده، بازیگر، مشتاق و بومی دسته بندی می شوند. گروه های بومی از بیشترین سهم اینترنت در اقتصاد برخوردار هستند و کشورهایی همچون انگلیس، ‌ کره جنوبی و ژاپن در این دسته جای دارند. مکزیک و کره شمالی نیز به صورت قابل توجهی در بخش‌ صادرات اینترنت توسعه و آمریکا نیز در این میان سود بسیاری را از موج اینترنتی شدن کسب می کند.

حضور ۴۰ درصدی مردم در شبکه اجتماعی اینستاگرام به عنوان یکی از راه های اصلی کسب درآمد آنلاین

بر پایه آمار مرکز رسانه‌های دیجیتال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، امروزه بیش از ۶۰۰ هزار کانال تلگرامی مشغول فعالیت هستند که بیش از ۴۰ درصد آنها فروشگاه‌های مجازی‌اند همچنین در ایران ۹ هزار کسب‌ وکار خرد اینترنتی در تلگرام فعالیت دارند.

اما فیلتر کردن این اپلیکیشن روند رشد کسب و کارهای حاضر در آن را با مشکل مواجه کرد و شاید بتوان گفت که بیشتر آن ها به اینستاگرام کوچ کردند. اکنون حدود ۴۰ درصد از مردم دراین شبکه اجتماعی حضور دارند و روز به روز بر تعداد آن ها افزوده می شود. باوجود فیلترینگ شبکه های اجتماعی در ایران از جمله linkdin و telegram فروش در اینستاگرام به یکی از راه های اصلی کسب درآمد تبدیل شده است.

با این حال برای پاسخ به این سوال که محبوبیت اینستاگرام در ایران چقدر است، نمی توان آمار دقیقی ارائه کرد چرا که مستندات دقیقی در این باره وجود ندارد اما مشاهدات عینی از فراگیری این شبکه اجتماعی نشان از محبوبیت بالای آن نسبت به سایر شبکه های اجتماعی در ایران است. به عنوان مثال طبق گزارش سایت استاتیستا حدود ۲۴ میلیون ایرانی در این شبکه حضور فعال دارند  که حدود ۳۰ درصد از جامعه کشورمان را تشکیل می دهد. علاوه بر این، براساس آمار دیگری حدود ۴۲ درصد از جمعیت ایران در شبکه فعالند بنابراین به طور نسبی بین ۳۰ تا ۴۰ درصد از مردم در این شبکه اجتماعی حضور دارند.

طبق مقاله وبسایت استاتیستا، تعداد کل کاربران اینستاگرام درجهان بیش از یک میلیارد نفر در سال ۲۰۱۹ بوده است و براساس آمار این وبسایت که مربوط به اواخر سال گذشته میلادی است، حدود ۳۵ درصد از مخاطبان این شبکه اجتماعی در سنین ۲۵ تا ۳۴ سال بوده اند. این آمار بار دیگر اثبات می کند که ظرفیت اینستاگرام برای فروش محصولات تا چه اندازه مهم و بهتر است بر کدام گروه سنی متمرکز شد.

 با این حال کسب و کارهای اینترنتی مشکلات و سختی خود را دارند و اکنون که تورم و رکود اقتصاد گریبان گیر کشورمان شده بسیاری از صاحبان مشاغل، کالاهای خود را در شبکه های اجتماعی به ویژه اینستاگرام عرضه می کنند، اما گاهی یا با علم و دانش مورد نیاز برای ارتقای کسب و کار در فضای آنلاین آشنا نیستند یا باوجود هزینه برای ارتقا و تقویت زیرساخت های پیج کاری خود از ادامه مسیر منصرف می شوند.

درآینده‌ای نه چندان دور تعداد کاربران شبکه های اجتماعی به بیش از سه میلیارد نفر خواهد رسید و روند صعودی این آمار نشان از نیاز جوامع بشری به توسعه دولت های الکترونیک است. طبق آخرین گزارش سازمان ملل درسال ۲۰۱۸ از شاخص توسعه دولت الکترونیک، رتبه جمهوری اسلامی ایران درشاخص توسعه دولت الکترونیک نسبت به گزارش پیشین سازمان ملل متحد یعنی در سال ۲۰۱۹(۱۳۹۵) ۲۰ پله بهبود یافته است. اما پیشرفت های کنونی کشور درقیاس با سایر کشورها چندان چشمگیر نیست و این به معنای فاصله زیاد ایران تا رسیدن به بلوغ دیجیتالی است.

دراین گزارش، بررسی مزیت ها و چگونگی کار در فضای آنلاین و معایاب و موانع آن با در گفت و گو با صاحب نظران این عرصه پرداخته است:

پاسخ به مطالبه مردم و شفافیت در عمل، اولویت کسب‌وکارهای آنلاین است

رضا الفت نسب، عضو هیئت مدیره اتحادیه کشوری کسب‌وکارهای مجازی در تشریح مزیت‌های کسب‌وکارهای آنلاین و ارزش‌های اجتماعی این حوزه به بازار  گفت : «نقطه مهم و قابل اتکاء کسب‌وکارهای آنلاین، شفافیت عمل است که نه تنها برای فروشندگان بلکه برای مشتریان و سایر بخش‌های مربوطه نیز ایجاد می‌گردد.

شفافیت ایجاد شده ابتدا در حوزه تجارت و اقتصاد و درصورت تدوام مشتریان را به سمت‌وسوی اشتیاق به خرید آنلاین می‌کشاند. مشتریان کسب‌وکارهای آنلاین مطالبه‌گری بیشتری دارند و به طبع هنگام خرید، جزئیات بیشتری را از فروشنده درخواست می‌کنند تا از تمامی موارد ضعف و قوت محصول مورد نظر خود آگاه شوند.»

او براین باوراست که شفافیت و پاسخ به مطالبه مردم، بخش ارزشمند کسب وکارهای آنلاین است که می‌تواند به زودی بخش عظیمی از جامعه را به سمت خود بکشاند.

کسب‌وکارآنلاین درچند قدمی فرهنگ اجتماعی

عضو هیئت مدیره اتحادیه کشوری کسب‌وکارهای مجازی درادامه این گفت‌وگو افزود: «کسب‌وکارهای آنلاین می‌توانند موجب توزیع عادلانه اقلامی شوند که پیش از آن‌ها تنها در دسترس مردم پایتخت یا تنها در دسترس مردم روستا بود. به موجب کسب‌وکارهای آنلاین مردم می‌توانند اقلامی را که به لحاظ مسافت به آن‌ها دسترسی ندارند به راحتی تهیه و مصرف نمایند. این ارتباط گسترده تنها به سطح کشور بسنده نمی‌کند و مشتریان کسب و کار آنلاین قادر هستند که از طریق بازار دیجیتال به اقلام مورد نیاز خود در سراسر دنیا دسترسی پیدا کنند.»

او عنوان کرد: «رونق گرفتن کسب‌وکارهای آنلاین نوید بر این است که در آینده‌ای نه چندان دور، این سیستم به یک فرهنگ اجتماعی مبدل می‌گردد که در آن حقوق مصرف‌کننده به جد رعایت خواهد شد. آنچه که امروز به عنوان یک ارزش در کسب‌وکارهای آنلاین به شمار می‌رود، تاثیرپذیری در شفافیت عمل است که موجب شکل‌گیری اعتماد میان تولیدکننده و مصرف‌کننده می‌شود.»

رشد چشمگیر آموزش آنلاین و تولیدمحتوا در چندماه اخیر

الفت نسب ادامه می دهد که ازدیگرمزیت‌های کسب‌وکار آنلاین این است که حتی انتقادهای محصول در سایت، از منظر مشتری دور نمی‌ماند و او قادر است که تمامی نظرات خوب یا بد را به راحتی بخواند و سپس درباره خرید محصول تصمیم گیری کند.

وی درانتها می گوید: «مردم همواره به اقلام مصرفی روزانه نیاز دارند بنابراین اگر فروش آنلاین به درستی عمل کند ترجیح می‌دهند خرید خود را آنلاین انجام دهند. در چندماه اخیر آموزش‌های آنلاین و تولید محتوا رشد قابل توجهی داشتند اما در این میان برخی کسب و کارها نیز به جد دچار مشکل شدند. با توجه به شیوع ویروس کرونا کسب‌وکارهای حوزه گردشگری به دلیل کاهش حجم سفارشات از جمله کسب‌وکارهایی بود که دچار سیر نزولی رشد شد.»

 بازاریابی دیجیتالی و بازگشت سرمایه در زمان کمتر

همچنین امیر صفری، استاد دانشگاه و کارشناس بازارسازی هوشمند در تشریح معایب و مزیت‌های کسب‌وکارهای آنلاین در گفت گو با خبرگزاری بازار تاکید کرد که در گام نخستِ برشمردن مزیت‌های کسب‌وکارهای آنلاین میتوان عدم احتیاج به سرمایه بالا را نام برد، چراکه در این گونه کسب‌وکار داشتن مغازه، پرداختن ارزش افزوده و مالیات ضرورت ندارد. راه‌اندازی کسب‌وکار آنلاین به نسبت کسب‌وکارهای سنتی بسیار کم هزینه‌تر و عمده هزینه آن مربوط به تولید و راه‌اندازی سایت است.

وی افزود: «راه‌اندازی کسب‌وکارهای آنلاین علاوه بر مزایایی که برای تولیدکننده به دنبال دارد موجب‌ صرفه‌جویی و راحتی در خرید می‌شود. این گونه کسب‌وکارها با اطلاع رسانی حداکثری همواره مشتریان خود را از وضعیت اجناس و اقلام و همچنین تغییرات قیمت خود باخبر می‌سازند.»

این کارشناس بازارهوشمند همچنین خاطرنشان کرد: «ارزیابی از دیگر مزایای کسب‌وکارهای آنلاین است. بدین صورت مشتری قادراست تا به راحتی فروشگاه دیجیتال مورد نظر خود را شناسایی وارزیابی کند. گستردگی این‌گونه فعالیت‌ها جغرافیای مشخصی را در نظر نمی‌گیرد و دامنه فعالیت بسیار وسیع و چه‌ بسا در سطح بین‌الملل است.»

او بر این باوراست که سیستم کسب‌وکارهای دیجیتال قادر به راه‌اندازی چند کسب‌وکار همزمان، حتی متفاوت از یک‌دیگراست در صورتی که  سیستم سنتی تنها می تواند بر یک حوزه تمرکز کند.

صفری ادامه داد: «مخاطبان این گونه کسب‌وکارها آزاد هستند تا در هر ساعتی از شبانه روز با مسئولان و فروشندگان این حوزه ارتباط برقرار کرده و درخواست خود را مطرح کنند. در کسب‌وکارهای آنلاین، شخص تولیدکننده کارفرمای خودش است و دیگر نیاز ندارد همچون بازارهای سنتی تحت نظر یک کارفرما به کار و فروش خود ادامه دهد.»

او ضمن اشاره به اینکه  بازگشت سرمایه در این بازار سریع تر است، تصریح کرد: «در کسب‌وکار سنتی زمان بازگشت سرمایه طولانی تر است چراکه تبلیغات حداکثری وجود ندارد اما در کسب‌وکارهای آنلاین بازگشت سرمایه سریع تر رخ می‌دهد زیرا فرد تولیدکننده موظف بر پرداخت چک و یا هرگونه سفته، ارزش‌های افزوده و مالیات نیست و به راحتی با تبلیغاتی که هزینه چندانی ندارند به مشتری دسترسی و با سرویس‌دهی‌ خوب به راحتی کسب اعتماد می‌کند و هیچ‌گاه با ریسک بازگشت سرمایه مواجه نخواهد شد.»

معایب کسب‌وکار آنلاین چیست؟

این استاد دانشگاه و کارشناس بازارهوشمند ضمن تاکید بر مزایای کسب‌وکارآنلاین در پایان معایب بازار دیجیتال را نیز نام برد: «لازم به ذکر است که در کنار مزایای شمرده شده این گونه کسب‌وکارها، معایب بازاریابی اینترنتی نیز مبرهن گردد. بازاریابی اینترنتی مشخص نمی‌کند که با چه شخصیتی در آن سوی سیستم مواجه هستید، بنابراین بسیاری از کنترل‌هایی که در بازار سنتی وجود دارد در این بازار قابل مشاهده نیست. همچنین در صورت تخلف فروشنده، مشتری به راحتی قادر به رساندن شکایت خود به مقام بالاتر حوزه مربوطه نخواهد بود.»

صفری همچنین یادآور شد که در بازاریابی دیجیتال، رقابت به میزان چشم‌گیری مطرح است و گاهی نیز بازار اشباع می‌گردد. این‌گونه کسب‌وکارها علاوه بر سهولت، گاهی با یک اتفاق کوچک نظیر قطعی اینترنت، تعطیل و فروشنده دیگر به مشتری خود یا مشتری به فروشنده دسترسی نخواهند داشت.»

جایگاه دولت الکترونیک ایران در دنیا کجاست؟

در نتیجه سرعت اینترنت و الکترونیکی بودن امور در کشور از مولفه های مهم و تاثیر گذار بر رونق کسب و کار آنلاین است. اما برپایه اطلاعات ارزیابی شده از مولفه های توسعه دولت الکترونیک از سال ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۷، ایران در میان ۱۹۳ کشور عضو سازمان ملل متحد با کسب عدد ۰.۴۶۴۹ رتبه ۱۰۶ جهان را دارا بوده است.

معاون وزیر ارتباطات دراسفندماه سال ۹۸ ضمن اشاره به رتبه کشورمان در دولت الکترونیک گفته بود که «ما نمی توانیم با زیرساخت های دنیای مدرن قهر باشیم و تنها راه گریز از وضعیت کنونی، توسعه دولت الکترونیک است. با وجود این شاهد هستیم که رتبه ما از سال ۲۰۰۵ تاکنون در دولت الکترونیک در میان کشورهای جهان بالای ۱۰۰ بوده و تنها در سال ۲۰۱۸ با کمی ارتقا به رتبه ۸۶ رسیدیم.»

سازمان ملل متحد در گزارش های دوساله خود که از سال ۲۰۰۸ میلادی منتشر می شود، شاخصی را باعنوان شاخص توسعه دولت الکترونیک (EGDI) تعریف  و کشورها را براساس امتیازی که در این شاخص به دست می آورند رتبه بندی می کند.

براین اساس، کشورها ازنظر سطح توسعه دولت الکترونیک در چهار گروه پایین، متوسط، بالا و خیلی بالا دسته بندی می شوند و آخریم گزارش منتشرشده سازمان ملل متحد از شاخص توسعه دولت الکترونیک مربوط به سال ۲۰۱۸ (۱۳۹۸) است که طبق آن ایران رتبه ۸۶ را بین ۱۹۳ کشور مورد بررسی کسب کرده و درکنار ۱۷ کشور دیگر با خروج از گروه کشورهای با سطح توسعه متوسط دولت الکترونیک به گروه کشورهای با سطح توسعه بالا صعود کرده است و رتبه جمهوری اسلامی ایران درشاخص توسعه دولت الکترونیک نسبت به گزارش پیشین سازمان ملل متحد یعنی در سال ۲۰۱۹(۱۳۹۵) ۲۰ پله بهبود یافته است اما پیشرفت های کنونی کشور درقیاس با سایر کشورها چندان چشمگیر نیست و این به معنای فاصله زیاد کشورمان تا بلوغ دیجیتالی است.